زندگینامه محمد بن احمد ابوریحان بیرونی

( ۴۴۰ - ۳۶۲ ه.ق) وی که از دانشمندان به نام جهان است، در سال ۳۶۲ ه. ق در ناحیه ی جنوب دریاچه ی آرال در بیرون خوارزم به دنیا آمد. او از همان اوان کودکی شروع به آموختن علم و دانش کرد. اولین استادش ابونصر منصور بود که به پرورش وی همت گماشت. هفده ساله بود که با کمک یک حلقه ی مدرج، ارتفاع نصف النهار خورشید را اندازه گرفت. بر اثر جنگ های داخلی، بیرونی خود را پنهان کرد. او مدتی را در شهر ری در دهکده ی کاث گذرانید و در آنجا در نهایت سختی و فقر روزگار می گذرانید. او با تعدادی از خاندان سلطنتی رابطه ی شخصی داشت. وی هنگامی که در خوارزم زندگی می کرد، از حمایت خوارزمشاه برخوردار بود و بعد از آن به خدمت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر در آمد و از حمایت و کمک وی برخوردار گشت. بیرونی هنگامی که وارد بخارا می شود، به دربار منصور سامانی راه می یابد. وی کتاب آثارالباقیه را که در بارهی زبان و تاریخ و سنتهای ملل ایرانی و یهود و مسیحیت قبل از اسلام می باشد، به نام او کرده است. از جمله معاصران بیرونی پزشک مشهور ایرانی شیخ الرئیس ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا می باشد. در آن زمان بوعلی سینا و بیرونی سؤال و جواب و بحث تندی دربارهی ماهیت و نحوه ی انتقال نور و حرارت با یکدیگر داشته اند. بیرونی در حدود سال ۴۲۰ کتاب التفهيم را دربارهی نجوم و هندسه نوشت.

او کتاب دیگر خود را به نام قانون مسعودی به سلطان مسعود غزنوی تقدیم کرده است که بیشتر در زمینه ی علم و نجوم و هندسه می باشد. وی حقایق را تنها در مکتوبات و نوشته ها نمی دانست بلکه مایل به تحقیق و پژوهش به طور مستقیم بود. این بزرگ مرد و دانشمند، زبان عربی و فارسی را به خوبی می دانست. هر چند که زبان مادری اش خوارزمی بود، اما نوشته های

علمی اش را به زبان عربی می نوشت. او همچنین به زبان هندی نیز تسلط پیدا کرد تا آنجا که به کمک حکیم های هندی چند کتاب علمی هندی را به عربی ترجمه کرده و کتاب هایی از عربی را به سنسکریت ترجمه کرد. اختراع و کشف اسطرلاب را از او می دانند و در این زمینه نیز کتابی نوشته است. وی در سال ۴۴۰ ه. ق در شهر غزنین درگذشت.

ابوریحان بیرونی دارای آثار بسیاری زیادی است و صورتی از تألیفات خود را تا سال ۴۲۷ هم .ق نگاشته که شامل یکصد و سیزده کتاب است.

جمعی از آنها عبارتند از: التسطيح و تبطيح الكور - الاستخراج الأوتار في الدائرة - التفهيم لأوائل صناعة التنجيم - مقاليد علم الهيئة الاستيعاب في صنعة الاسطرلاب