زندگینامه حبیب فزاری  

 (... ۱۶۱ ه. ق) محمدبن ابراهیم حبیب فزاری یکی از منجمان و مهندسان بزرگ ایرانی در عهد منصور خليفه ی عباسی است.

به عقیده ی دانشمندان و خاورشناسان مشهوری چون جرج سارتن، بارون کارادوو، نلینو، دیوید اسمیت، الدومیلی و... فزاری نخستین اخترشناسی است که در جهان اسلام دست به ساخت و اختراع اسطرلاب شمارشگر نجومی) زد و با این اختراع خود، خدمت شایان توجهی به جهان نجوم کرد. هر چند که به ظن برخی، کنت هرمان مخترع اولیهی اسطرلاب مدرن امروزی است، ليکن براساس اسناد و شواهد به دست آمده و گواهی دانشمندان منصف این فن، دانشمند اخیرالذکر برای ساختن اسطرلاب اختراعی خود و خلق آثار نجومی خویش از تألیفات و کارهای نجومی دانشمندان دوره ی اسلامی، به ویژه منجمان ایرانی چون فزاری، سجزی، فرقانی، اصفهانی و ابری استفاده های فراوان برده است.

ابوالوفا بوزجانی، خواجه نصیر طوسی و عبدالرحمن صوفی رازی که خود در شمار بزرگ ترین اخترشناسان ایران و جهان به شمار می روند، تحقیقات دامنه داری روی ارتباط مثلثاتی کردند و فرمول های ریاضی را که به صورت «سینوس»، «کسینوس»، «تانژانت» و «کتانژانت» بود، برای اولین بار، روی اسطرلاب پیاده کردند و به موازات آن، از اسطرلاب به عنوان یک کامپیوتر یا شمارشگر استفاده نمودند.

برخی از ستاره شناسان اروپا و آمریکا، اسطرلاب را یک شمارشگر مقیاس های نجومی «آنالوگ کامپیوتر دستگاهی معجزه آسا

.. اسطرلاب (Ostorlab) ابزاری است که برای اندازه گیری موقع و ارتفاع ستارگان و دیگر امور فلکی به کار می رود.

خوانده اند، چنان که یکی از دانشمندان و اندیشمندان معاصر نیز از این اختراع به عنوان یکی از عجیب ترین اختراعات بشری یاد کرده و آن را می ستاید.

اروپاییان از قرن سیزدهم میلادی، اسطرلاب را یکی از دستگاه های راهنمای کشتی ها قرار میدادند، چنانکه کشتی هایی که فاقد وسیلهی مذکور بودند، در حرکت و جهت یابی دچار نقص و اشکال می شدند. شایان ذکر است قبل از این که اسطرلاب فزاری به شکل کامل تر امروزی ( که هم اکنون هواپیماهای مدرن و گوناگون جهان نیز از آن استفاده می کنند) مورد تقلید و اقتباس اروپا قرار گیرد، بهره برداری از این دستگاه (البته به صورت ابتدایی و شبیه به اسطرلاب فزاری) در رأس برنامه های کشتی رانی کشورهای مختلف جهان بوده است.

دیگر آثار او:

این اخترشناس مسلمان در پی تلاش و فعالیت شبانه روزی در مراکز مختلف علمی بغداد، به واسطه ی عشق وافری که به اکثر علوم متداول زمان خود داشت، آثار متعددی را در زمینه ی نجوم، ریاضیات و حتی طب از خود برجای نهاد.

قفطی که خود یکی از بزرگان علوم دورهی اسلامی است، دربارهی مقام علمی فزاری چنین می گوید: در علم نجوم، فاضل، و در اتفاقات و حوادث روزگار، متکلم و به سیر ستارگان، خبیر و آگاه و نخستین کسی از مسلمانان بود که در اوایل دولت عباسی به این پایه رسیده است.

کتاب ها و نوشته های فزاری در علم اسطرلاب عبارتند از: ۱- اسطرلاب مسطح ۲۔ الحمل بالاسطرلاب و هو ذات الحلق 3-المقياس للزوال ۴ - تسطيح الكره ۵ - قصیدهی مزدوجه و شرح آن (ده جلد).

علاوه بر آثار فوقی، وی را تألیفی است در علم طب، مشهور به كتاب في الطب. این کتاب گویای این مطلب است که او از علم طب نیز بهرهی کامل داشته و به طبابت نیز مشغول بوده است.