شاخه

تالاسمی چیست؟

یک بیماری کم خونی ووراثتی می باشد که باعث کم خونی های خفیف و وخیم می شود.

این کم خونی ها به دلیل کم بودن گلبول های قرمز و کاهش هموگلوبین (هموگلوبین اکسیژن را به همه ی قسمت های بدن می رساند)ازحد نرمال آن می باشد.

انواع وخیم تالاسمی به طور معمول در اولین سالهای عمر یعنی کودکی مشخص می شود وتا آخر عمر در خون باقی فرد باقی می ماند.در افرادی که به تالاسمی مبتلا هستند هیچ ژنی وجود ندارد که هموگلوبین تولید کند یا هم اگر وجود داشته باشد متغیر هستند.

2نوع تالاسمی وجود دارد که انواع خفیف و وخیم دارند و عبارتند از:

-آلفا

-بتا

ژن های هر کدام از این تالاسمی ها ازسمت والدین به فرزندان منتقل می شود.

تالاسمی آلفا چیست؟

تالاسمی آلفا یک اختلال خون است که تولید هموگلوبین طبیعی را کاهش می دهد. هموگلوبین پروتئین در گلبول های قرمز است که اکسیژن را به سلولهای بدن منتقل می کند.

چهار نوع از تالاسمی آلفا، هموگلوبین بارت هیدروپس فتالیس یا سندرم HB بارت (فرم شدید تر)، بیماری HbH، حالت حامل خاموش و صفات وجود دارد.

تالاسمی آلفا اغلب در افرادی از کشورهای مدیترانه، شمال آفریقا، خاورمیانه، هند و آسیای مرکزی اتفاق می افتد.

تالاسمی آلفا معمولا از حذف ژنهای HBA1 و HBA2 می باشد.

درمان تالاسمی ها بستگی به نوع و شدت اختلال دارد.

علائم تالاسمی آلفا چیست؟

در افراد مبتلا به ویژگی های مشخص آلفا تالاسمی، کاهش میزان هموگلوبین طبیعی باعث جلوگیری از دسترسی اکسیژن کافی به بافت های بدن می شود. افراد مبتلا به کمبود گلبول قرمز (کم خونی) نیز کمبود دارند، که می تواند پوست کمرنگ، ضعف، خستگی و عوارض جدیتری را ایجاد کند.افرادی که دارای علائم تالاسمی الفا هستند ممکن است کم خونی خفیف داشته باشند. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به این نوع تالاسمی علائم و نشانه ای ندارند.

انواع تالاسمی آلفا:

دو نوع تالاسمی آلفا می تواند باعث مشکلات سلامتی شود. نوع شدید تر به عنوان هموگلوبین سندرم بارت هیدورف فتالیس یا سندرم HB بارت شناخته می شود. شکل ملایم بیماری HbH نامیده می شود.

سندرم HB Bart توسط hydrops fetalis مشخص می شود، وضعیتی که مایع اضافی در بدن قبل از تولد ایجاد می شود. علائم و نشانه های اضافی می تواند شامل کم خونی شدید، کبد و طحال بزرگ (hepatosplenomegaly)، نقص های قلب و اختلالات سیستم ادراری یا تناسلی باشد. به عنوان یک نتیجه از این مشکلات جدی بهداشتی، بیشتر نوزادان با این بیماری پس از زایمان یا پس از زایمان می میرند. سندرم HB Bart همچنین می تواند عوارض جدی برای زنان در دوران بارداری را شامل شود، از جمله فشار خون بالا و خطرناک با تورم (پره اکلامپسی)، زایمان زودرس و خونریزی غیرطبیعی.

بیماری HbH باعث کم خونی شدید، متوسط، کمردرد و زرد شدن چشم و پوست (زردی) می شود. برخی از افراد مبتلا به این بیماری نیز دارای تغییرات استخوانی مانند افزایش بیش از حد فک بالا و پیشانی غیرمعمول برجسته هستند. ویژگی های بیماری HbH معمولا در اوایل کودکی ظاهر می شود، اما افراد مبتلا به آن معمولا به سن بلوغ می روند.

چگونه آلفا تالاسمی مشترک است؟

تالاسمی آلفا اختلال نسبتا شایع در سراسر جهان است. هزاران نوزاد مبتلا به سندرم HB Bart و HbH هر سال به خصوص در آسیای جنوب شرقی به دنیا می آیند. تالاسمی آلفا نیز اغلب در افرادی از کشورهای مدیترانه، شمال آفریقا، خاورمیانه، هند و آسیای مرکزی دیده می شود.

چه ژن ها مربوط به آلفا تالاسمی است؟

تالاسمی آلفا معمولا از حذف شامل ژنهای HBA1 و HBA2 می باشد. هر دو این ژن ها دستورالعمل هایی برای ساخت پروتئین به نام آلفا گلوبین، که جزء (واحد) هموگلوبین است، ارائه می کنند.

مردم دو نسخه از ژن HBA1 و دو نسخه از ژن HBA2 در هر سلول دارند. هر نسخه آلل نامیده می شود. برای هر ژن، یک آلل از پدر به ارث می رسد، و دیگری از مادر به ارث برده می شود. در نتیجه، چهار آلل وجود دارد که آلفا گلوبین را تولید می کنند. انواع مختلف تالاسمی آلفا ناشی از از دست دادن بعضی یا همه این آللها است.

سندرم HB Bart، که شدید ترین شکل آلفا تالاسمی است، منجر به از دست دادن تمام چهار آلل گلبنی آلفا می شود. بیماری HbH ناشی از از دست دادن سه آلل گلوبین آلفا است. در این دو شرایط، کمبود آلفا گلوبین مانع از ایجاد هموگلوبین طبیعی سلول ها می شود. در عوض، سلول ها فرم های غیر طبیعی هموگلوبین به نام هموگلوبین بارت (Hb Bart) یا هموگلوبین H (HbH) تولید می کنند. این مولکول های هموگلوبین غیر طبیعی نمی توانند به طور موثر اکسیژن را به بافت های بدن منتقل کنند. جایگزینی Hb Bart یا HbH برای هموگلوبین طبیعی باعث کمخونی و سایر مشکلات جدی سلامت مرتبط با آلفا تالاسمی می شود.

دو نوع دیگر از تالاسمی آلفا مربوط به کاهش مقدار آلفا گلوبین است. با این حال، سلول ها هنوز هم برخی از هموگلوبین طبیعی تولید می کنند، این گونه ها سبب کمبود یا عدم وجود مشکلات بهداشتی می شوند و از بین رفتن دو آلل گلوئیدی به علت تالاسمی آلفا می باشد. افرادی که دارای علائم تالاسمی آلفا هستند ممکن است خونریزی غیرطبیعی کوچک، گلبول قرمز و آنمی خفیف داشته باشند. از دست دادن یک آلل آلفا گلوبین در حاملهای خاموش آلفا تالاسمی مشاهده شده است. این افراد معمولا علائم یا علائم مرتبط با تالاسمی ندارند.

تالاسمی بتا چیست؟

آشنا ترین نوع تالاسمی  بتا است. این تالاسمی شامل کاهش تولید هموگلوبین طبیعی (Hb A)، نوع غالب هموگلوبین از زود هنگام پس از تولد تا مرگ است. (تمام هموگلوبین شامل دو قسمت است: هام و گلوبین). بخش گلوبین Hb A دارای 4 بخش پروتئینی به نام زنجیرهای پلیپپتیدی است. دو تا از این زنجیرها یکسان هستند و زنجیرهای آلفا را تعیین می کنند. دو زنجیره دیگر نیز با یکدیگر یکسان هستند، اما از زنجیره های آلفا متفاوت هستند و به عنوان زنجیره بتا نامیده می شوند. در افراد مبتلا به تالاسمی بتا تولید زنجیره بتا گلوبین کاهش یافته یا وجود ندارد.

تالاسمی ها اختلالات خونریزی ارثی هستند.

بیماران تالاسمی هموگلوبین معیوب دارند.

تالاسمی بتا به طور کلاسیک در افراد مهاجر ایتالیایی و یونانی توصیف شده است 

دو نوع تالاسمی  بتا وجود دارد:

تالاسمی مینور و تالاسمی ماژور

تفاوت بین تالاسمی مینور و ماژور چیست؟

-تالاسمی مینور:

فرد مبتلا به تالاسمی مینور تنها یک نسخه از ژن بتا تالاسمی (همراه با یک ژن بتای زنجیره کاملا طبیعی) دارد. گفته شده است که فرد برای بتا تالاسمی هتروزیگوت است.افراد مبتلا به تالاسمی مینور (در بیشتر موارد) آنمی خفیف (کاهش اندک میزان هموگلوبین در خون) دارند. این وضعیت بسیار شبیه کم خونی فقر آهن است. با این حال، افراد مبتلا به تالاسمی مینور دارای سطح آهن خون طبیعی می باشند (مگر اینکه به علت دلایل دیگر آهن باشند). درمان برای تالاسمی مینور ضروری نیست. به طور خاص، آهن نه ضروری است و نه توصیه می شود.

-تالاسمی ماژور (کم خونی کوئلی):

کودک مبتلا به تالاسمی ماژور دارای دو ژن برای بتا تالاسمی و هیچ ژن طبیعی بتا-زنجیره ای نیست. کودک بتا تالاسمی هموزیگوت است. این باعث کمبود قابل توجهی در تولید زنجیره بتا و تولید Hb A. Thalassemia major بیماری مهم است.

تصویر بالینی مرتبط با تالاسمی ماژور در سال 1925 توسط توماس کولی، متخصص اطفال آمریکایی معرفی شد. از این رو نام کمیل کوولی در افتخار او است.

در هنگام تولد کودک مبتلا به تالاسمی ماژور به طور کامل طبیعی است. این به این دلیل است که هموگلوبین غالب در هنگام تولد هموگلوبین جنین (HbF) است. HbF دارای دو زنجیره آلفا  و دو زنجیره گاما می باشد این زنجیره بتا ندارد بنابراین نوزاد در هنگام تولد از اثرات تالاسمی ماژور محافظت می شود.

در طی ماه های اول پس از تولد کم خونی شروع می شود و به تدریج بیشتر و شدید تر می شود. این نوزاد قادر به رشد نیست (به طور طبیعی رشد می کند) و اغلب دارای مشکلات تغذیه به علت خستگی آسان از کمبود اکسیژن ناشی از کم خونی عمیق، تب، اسهال، و دیگر مشکلات روده می باشد.

الگوی ژنتیکی ارث تالاسمی بتا چیست؟

الگوی انتقال ژنتیکی بتا تالاسمی (و بیماری سلول داسی شکل) توسط جیمز ویل نیل، زمانی که او در دانشگاه روچستر (و بعد در دانشگاه میشیگان) بود، کشف شد. دکتر نئل معتقد است که والدین کودکان مبتلا به تالاسمی ماژور دارای تالاسمی جزئی با یک ژن beta تالاسمی هستند. هنگامی که این والدین فرزند داشتند، آنها دارای 25٪ احتمال داشتن کودک مبتلا به تالاسمی (با هر دو ژن برای بتا تالاسمی)، احتمال 50٪ داشتن فرزندان مبتلا به تالاسمی مایع (تنها یک ژن برای بتا تالاسمی) و 25 ٪ احتمال داشتن یک کودک بدون تالاسمی ماژور یا جزئی (با هر دو ژن برای زنجیره های بتا طبیعی) هستند  این شکل از ارث به صورت پزشکی به عنوان یک الگوی بازگشت اتوزوم مغلوب شناخته می شود.

تشخیص تالاسمی ماژور و مینور:

افراد مبتلا به تالاسمی دارای گلبول های قرمز کوچکتر نسبت به افراد بدون آسیب و همچنین شمارش گلبول های قرمز کم (کم خونی) هستند. تالاسمی ماژور و تالاسمی مینور می تواند نه تنها با آزمایش بالینی و خون، بلکه همچنین با آزمایشات مولکولی و ژنتیکی (و متمایز از یکدیگر) تشخیص داده شود. این آزمایش ها می توانند هر زمان، حتی قبل از تولد، تشخیص دقیق داشته باشند (در حقیقت، خیلی زود قبل از اینکه زنجیره های بتا حتی سنتز شوند).

درمان تالاسمی ماژور:

نوزادانی که دارای تالاسمی ماژور هستند به دلیل فرم خاصی از هموگلوبین موجود در جنین و نوزاد به خوبی توله می گیرند. در نهایت، با این حال، این هموگلوبین با هموگلوبین معیوب جایگزین می شود. علائم ظهور در اولین سال زندگی ظاهر می شوند. به علت بزرگ شدن کبد و طحال (hepatosplenomegaly) با زردی، کودک پوست پریده، تحریک پذیری، عقب ماندگی رشد، تورم شکم را ایجاد می کند.

این با کم خونی شدید همراه با پارگی گلبول قرمز همراه است (کم خونی همولیتیک). کودک مبتلا به تالاسمی ماژور وابسته به انتقال خون می باشد و اگر چه کمک می کند، مشکلات بیشتری از جمله اضافه بار آهن ایجاد می شود مکمل اسید فولیک اغلب داده می شود. در این زمان، درمان اولیه برای کاهش نشانه های بیماری به کار می رود. بیماران انتخاب شده ممکن است واجد شرایط برای پیوند مغز استخوان یا پیوند سلول باشند. درمان ژن در آینده برای درمان باقی مانده است.

امید درازمدت این است که تالاسمی ماژور با قرار دادن ژن طبیعی بتا-زنجیره ای از طریق ژن درمانی یا سایر روش های پزشکی مولکولی درمان می شود.

ترجمه: شاخه