قطب نما را چه کسی اختراع کرد؟

عمومی ترین شکل قطب نما عبارت از یك سوزن مغناطیسی است که روی محوری قرار گرفته به نحوی که برای گردش در تمام جهات آزاد میباشد. سوزن چنین قطب نمای شمال را به‌طرف قطب مغناطیسی زمین نشان میدهد، زیرا محل این قطب مغناطیسی شناخته شده و تمام خشکی ها و دریاها را نسبت بان معلوم و روی نقشه می آورند. این طریق، یك قطب نما قادر است مسافرین را در هر جهتی و بهر مسافتی که باشند راهنمایی کند.

اینکه چه وقت و چگونه اول دفعه کشف شد که یک سوزن آهنی مغناطیسی، که در طول محوری بازادی میچرخد و همیشه بسمت شمال می ایستد، هیچکس اطلاعی ندارد. زمانی عقیده عموم چنین بود که چینی ها آن را در حدود ۹۰۰۰ سال قبل کشف کرده اند. ولی این عقیده امروزه مورد تردید میباشد.

به هرحال چینی ها از جمله ملتهایی بشمار می آیند که اول دفعه به اصول ساختمان قطب نما آشنا شده و استفاده از آن را میدانسته اند. بازرگانان عرب اطلاعاتی را در مورد قطب نما از چینی ها گرفته و آن را به اروپا برده اند. میدانیم که در قرن دوازدهم قطب نما را بخوبی در اروپا میشناخته اند. احتمالا ابتدایی ترین نوع قطب نما عبارت از یك سوزن مغناطیسی بر روی یك میله چوبی بوده است، بطوریکه میتوانسته است در یک کاسه آب شناور باشد.

. قدم بعدی بکار بردن عقر به برروی یك سوزن بود که از ته ظرف آب بالا آمده بوده است. ابتدا جهات شمال و جنوب مورد نظر بوده و کاسه را می چرخاندند تا اینکه انتهای شمال سوزن بر روی انتهای شمال قرار گیرد که در روی کاسه، با رنگ مشخصی تعیین شده بود. بالاخره ورقه مقوایی که با نقطه جهت مورد لزوم نشان داده شده بود به عقربه وصل گردید.

بطوریکه میدانید، قطب شمال مغناطیسی با قطب شمال (جغرافیایی) در یك محل قرار ندارند. قطب شمال مغناطیسی در شمالی ترین نقطه سواحل قطبی آمریکای شمالی در محلی به اسم شبه جزیره (بوتیا ) قرار دارد. تمام عقربه های قطب نما در نیمکره شمالی به‌طرف این نقطه می ایستند.

برای مردم قدیم اختلاف بین قطب شمال جغرافیایی و قطب شمال مغناطیسی ناشناخته بود. آنها از هر دو آنها دور بودند و به نظرشان می آمد که

عقربه قطب نما همیشه طرف شمال را نشان میدهد. ملاحان زمانهای بعد، کا دور از وطن، خود را بمخاطره می افکندند، به این اختلاف پی برده و خیلی متعجب بودند. بخوبی میتوان حیرت نروژی هایی را که مشغول کشتیرانی در دریاهای قطبی بودند مجسم نمود، وقتیکه پی بردند در پاره ای نقاط آن نواحی عقربه قطب نما تقریبا به‌طرف مغرب می ایستد.