تاریخچه گرامافون

گرامافون برای نخستین بار در سال ۱۸۹۹، توسط «توماس ادیسون»  اختراع شد و بعدها در قالب دستگاه ضبط صوت در سال ۱۹۶۵ تکمیل شد. احتمالا گرامافون پرکاربردترین دستگاه برای پخش صدای ضبط شده از دهه ۱۸۷۰ تا دهه ۱۹۸۰ میلادی بود. اولین خط تلگرافی، به طول ۵۰۰۰ کیلومتر در سال ۱۸۹۹ بین انگلستان و آمریکای شمالی برقرار شد و از راه اقیانوس دو قاره را بهم وصل کرد.

این دستگاه حدود صد سال پیش، یعنی سال ۱۳۲۳ه. ق، مطابق با سال ۱۹۰۵ م. با فرمانی از سوی مظفرالدین شاه، ترویج شد. این دستگاه جدید، شاید حدود ده سال پس از اختراعش (سال ۱۸۸۹ م) به ایران وارد شد و طبق معمول، سر از دربار در آورد و ناصرالدین شاه اولین فردی بود که از آن استفاده کرد. تا پیش از اختراع گرامافون در سال ۱۸۷۷ م.، دستگاه های متنوعی برای پخش صدا ابداع گردیده بود که نواهای موسیقی را به شکل مصنوعی (که جعبه های موسیقی نامیده می شد) پخش می کرد. ا

گرامافونی که تا این زمان در ایران از آن استفاده می شد، با گرامافون هایی که بعدها به وسیله عامه مردم استفاده شد و متشکل از یک صفحه مدور بود که سوزنی بر روی آن می گشت و صدایی از آن خارج می شد، تفاوت می کرد. زیرا آن گرامافونها، دستگاهی ساده و تشکیل شده از یک شیپور قیفی شکل و استوانه ای مومی بودند که سوزنی بر روی آن حرکت می کرد. این دستگاه، فنوگراف خوانده می شد که هم قابلیت ضبط و هم قابلیت پخش را داشت. ولی گرامافون های بعدی، فقط قابلیت پخش صدا را داشتند و از صفحاتی که در استودیوها ضبط و تکثیر می شدند، استفاده می کردند. در سال ۱۳۲۶ هق. که مظفرالدین شاه اولین مجلس شورای ملی را افتتاح کرد، صدای وی به کمک همین فنوگراف ها روی استوانه مومی ضبط شد که هنوز هم قابل شنیدن است. پس از صدور فرمان اشاعه گرامافون در ایران، اولین شعبه فروش و تكثير صفحات آن، در سال ۱۹۰۹م. به وسیله شرکت گرامافون و ماشین تحریر در ایران تأسیس شد (قربانپور، ۱۳۸۹).

بررسی های اجمالی درباره فنوگراف ها و گرامافونها، حاکی از آن است که نخستین کاربری های این دو دستگاه صوتی، کاربری هایی از نوع گوش کردن به موسیقی احتمالا با انگیزه هایی مانند ایجاد آرامش، شادی، نشاط، سرگرمی، فراغت، خلاصی عاطفی و احساسی و در یک کلام، تفریح و تفنن بود. رویکردی که امروزه از کاربردهای اصلی رسانه ها شناخته (کازنو، 56 :۱۳۸۶) و به جزئی جدایی ناپذیر از زندگی اجتماعی انسان ها تبدیل شده است.