بن مایه نوشته هاشان چه از جنس تلخ یا شیرین، همه خواندنی، شنیدنی و دیدنی است؛ برای کشف و شهود با سلاح قلم به قلب واقعه می زنند و همه مرزها را در می نوردند.

رسالت شان رنگ و بوی حقیقت دارد، غایت و مقصد کارشان تزریق دانایی و آگاهی است و در این مسیر واقعیت روایت شان را نه به زر و نه زور نمی فروشند.

اینان خبرنگاران همان راویان راستی اند؛ حق طلبانی که با امید زاده می شوند و با عشق واژه به واژه و سطر به سطر کلک بر قامت سپید برگ می کشند تا روح دانستن فضای جامعه را از جوهر ناب حقیقت آکنده کند.

خبرنگاران باورمندان نور اند و نوک تیز خامه شان سقف تاریکی را می شکافد، خطرنگارانی که شغل شان را جانانه در آغوش می گیرند و با سراسر وجود برای واقعه نگاری و راست روایی پای به وادی پرسنگلاخ نبرد با هیالوی تاریکی و مطلق انگاری می گذارند.

جنس شان ناب است، چون نیت و هدف و مسیر و مقصدشان یکی است، فرقی نمی کند زن باشی یا مرد، اینجا حریم و وادی «وحدت در عین کثرت» است؛ با عشق می نویسند و با فداکاری گام در طریقت دانایی و نحله بینایی می نهند.

فرقی ندارد خبرنگار، گزارشگر، ستون نویس، عکاس، یادداشت نویس، دبیر، سردبیر، مقاله نویس، تیتر زن، سرمقاله نویس و... همه قلم به دست اند و دنبال تحقق یک معنا و هدف؛ کسانی که از سر اشتیاق و ذوق و شوق بی پایان معمار واژه اند و خشت به خشت راست می چینند تا دیوار نوشته هاشان را بالا برند، حق جویانی که زبان و چشم و گوش مردمان اند.

خبرنگاری هم فن است، هم حرفه و هم هنر؛ هنری الهام بخش و آسمانی با ظرافت ها، پیچیدگی ها، فراز و فرودها، مسایل و چالش های گسترده از جنس سخت و نرم که به جرات کمتر شغل و حرفه ای این چنین است، خبرنگاری با توجه به ماهیت آن همواره پیشه ای دشوار، چالشی و پرتنش محسوب می شود، شغلی که با وجود گسست ها و سختی های فراوان، در بسیاری از مواقع نتوانسته پاسخگوی توقع و نیازهای اهالی خود باشد.

فعالان رسانه و مطبوعات با مجموعه ای از مسایل، موانع و چالش ها در حوزه های گوناگون دست به گریبانند که انتظار می رود متولیان فرهنگی و مسئولان دولتی حوزه رسانه برای رفع یا کاهش آنها وارد عمل شوند.

خبرنگاران بی تردید از نظر رفاهی، امکانات و وضع معیشتی از ضعیف ترین اقشار اجتماعی و گروه های فرهنگی به شمار می روند، آنان در دوران کار حرفه ای خود با خطرها و سختی های بسیاری از جمله مشکلات اقتصادی و مسایل صنفی به ویژه امنیت شغلی مواجه اند.

فعالان عرصه رسانه و مطبوعات به ویژه خبرنگاران شهرستانی دشواری ها و کاستی فراوانی دارند که باعث ایجاد چالش های بسیار در این حوزه شده است شاید اصلی ترین و مهمترین مساله در این حوزه مقوله «بیمه» و «نبود امنیت شغلی» باشد، سدها و موانعی اساسی در کنار «دستمزد و حقوق پایین» پیش پای این قشر قرار دارد که ادامه حیات و ممات حرفه ای خبرنگار و حضور در این عرصه وابسته به آن ها است.

بسیاری از خبرنگاران و اهالی رسانه و مطبوعات این روزها از امکانات ابتدایی شغلی از جمله بیمه و قراردادهای کاری مطمئن بی بهره اند و به ناچار برای گذران زندگی همزمان در چند رسانه کار می کنند معضلی که تنها مخصوص اهالی این حرفه است و در مشاغل دیگر وجود ندارد و اگر هم هست بسیار انگشت شمار و ناچیز است.

مشکلات و چالش های این حرفه در سراسر کشور آنقدر گسترده و چند لایه است که اگر به دقت فهرست و نگارش شود صفحه ها و برگ های چندین جلد کتاب با طرح انبوهی از مسایل و موانع را در بر خواهد گرفت.



** فعالیت افراد غیرحرفه ای در حوزه رسانه

سردبیر «پایگاه خبری حرف شمال» در باره برخی مسایل این حرفه می گوید: از نگاه قانون ورود به هر صنفی نیاز به ساز و کارهای خاصی دارد به نحوی اگر فردی منطبق با نوع تحصیل، تخصص و تجربه اش بخواهد در مراکز اشتغالزایی فعالیت کند باید از فیلترهای مختلف گذر کند تا به آن اهدافش دست یابد، ولی در حوزه رسانه این گونه نیست.

«محمد صفر لفوتی» از فعالان رسانه ای مازندران در گفت و گو با ایرنا افزود: فعالیت افراد غیرحرفه ای و ناآشنا در حوزه رسانه باعث شده تا منابع خبری با نگاهی تحقیر آمیز به خبرنگاران بنگرند و چنین نگرشی پیامدهای منفی روی کارکرد خبرنگاران برجای گذاشته است.

وی ادامه داد: ‌به عنوان نمونه افرادی که در این منطقه به عنوان خبرنگار به جامعه معرفی می شوند به جرات می توان مدعی شد که هنوز علامت سوال و تعجب را از هم تشخیص نمی دهند و چنین مسایلی باعث شده تا دیگر خبرنگاران حرفه ای نیز قربانی این وضعیت شوند.

لفوتی، واگذاری رسانه های کاغذی یا دیجیتالی به افراد غیرحرفه ای به شیوه اجاره ای را از دیگر چالش های پیش پای فعالان حوزه رسانه در مازندران برشمرد و افزود: دیده شده صاحب امتیاز برخی از این رسانه ها بنا به دلایلی قادر به فعالیت نیست، بنابراین با در نظر گرفتن ساز و کارهای قانونی، سعی کرده اند برای پیشگیری از ابطال، مجوز رسانه خود را افراد دیگری که هیچ آشنایی به این حرفه ندارد، بسپارد و ادامه فعالیت این افراد نیز آسیب زا است.

سردبیر پایگاه خبری حرف شمال ابراز امیدواری کرد که با پیگیری جدی تر مسئولان خانه مطبوعات مازندران و نیز اداره های فرهنگ و ارشاد اسلامی بزودی ساماندهی خبرنگاران انجام و از فعالیت افراد غیرحرفه ای در این حوزه جلوگیری شود.



** دغدغه خبرنگاران یکسان است

خبرنگاران معتقدند که دغدغه ها و مشکلات آنان یکسان است که نبود امنیت شغلی، مشکلات معیشتی و نیز بیمه جزو مهمترین آنها به شمار می رود.

«فرزاد علیزاده» از عکاسان و خبرنگاران ایلامی می گوید: فعالان خبری و رسانه ای متاسفانه از وجود صنف پویای قوی و تشکیلاتی بی بهره اند و برای تامین نیارها و مطالبه های خبرنگاران وجود و حضور این صنف ضروری است که می تواند حق و حقوق و مطالبه های خبرنگاران را در حوزه های گوناگون تامین کند.

وی اظهار داشت: متاسفانه بیشتر خبرنگاران ما چند شغلی هستند و در رسانه هایی کار می کنند که با مشکل مالی رو به رو هستند، خبرنگاران همواره به مسایل و سختی های مشاغل دیگر اشاره می کنند اما کمتر کسی یا جایی است که به مشکلات خبرنگاران رسیدگی کند.

این خبرنگار ادامه داد: تنها عاملی که باعث شده بیشتر خبرنگاران با وجود درآمد ناچیز، سختی ها و موانع بسیار عرصه و میدان را خالی نکنند، عشق و علاقه به این کار است و اگر این گونه نبود به یقین اکنون بسیاری از فعالان این حوزه برای همیشه شغل خود را تغییر داده بودند.



** کار بی زمان

از دشواری های دیگر کار خبرنگاری بی زمان بودن آن است، با این توضیح که مثلا ساعت کار کارمندان مشخص است و به طور استثنا ممکن است در یک سال دو یا سه مرتبه مجبور شوند خارج از وقت اداری در محل کار خود حضور یابند، بنگاه های اقتصادی خصوصی که وضعیت به مراتب راحت تری دارند و به قول معروف نوکر خود و آقای خود هستند و میزان ساعات حضورشان در محل کار به اختیار خودشان است.

فعال رسانه ای خراسان رضوی می گوید: خبرنگار ساعت کار مشخص ندارد و تابعی از روی دادن یک رخداد است حال ممکن است این رخداد حضور یک مقام عالی رتبه، مسابقه دو تیم ورزشی، آتش سوزی، نزاع و درگیری و... باشد که هر چند ممکن است به نظر نکته ای چندان مهم به ذهن نرسد اما این بی زمانی به شکل متوالی و در یک زندگی مستمر بسیار سخت و خسته کننده است.

«کامیار اسماعیل پور» اظهار داشت: یکی دیگر از دشواری های کار خبرنگاری در ایران، گرفتن اطلاعات از مدیران و مسئولان است به گونه ای که ندادن اطلاعات به خبرنگاران یا ارائه قطره چکانی و ناقص اطلاعات به آنان تبدیل به رویه ای نامطلوب شده است.

به گفته وی، این در حالی است که بر اساس قانون «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» مصوب ششم بهمن 1387 هر شهروندی از شهروندان ایران طبق این قانون حق دارد اطلاعات غیر طبقه بندی شده را از موسسات عمومی مطالبه کنند و این موسسات هم مکلفند اطلاعات یاد شده را در کمترین زمان و بدون تبعیض در دسترس شهروندان قرار دهند.



** خبرنگاری حرفه عذاب آور

فعال رسانه و خبرنگار استان هرمزگان نیز بر این نکنه تاکید می کند که اطلاق سخت و زیان آور شغل خبرنگاری و آن را هم رده کار معدن دانستن از جهتی شاید دور از انصاف هم باشد، کارگر معدن اگر ساعت ها تونل های تنگ و تاریک و گرم زیرزمینی را می کاود، در پایان با زغال سنگی یا طلایی به سطح زمین باز می گردد اما خبرنگار ممکن است ساعت ها دالان ها و پله های اداره ای را برای کسب خبری و حقیقتی برود و بکاود اما در آخر هم خسته و چه بسا توهین شنیده و حرمت شکسته و دست خالی بازگردد.

«هومن محمد کرمی» افزود: در اینجا دیگر خبرنگاری تنها سخت و زیان آور نیست و باید عذاب آور را هم به ادامه نام آن افزود.

وی ادامه داد: برچسب خوردن و دادن نسبت های عجیب و غریب مانند سیاه نمایی، تشویش اذهان عمومی، نشر اکاذیب و خط گرفته از این و آن به خبرنگاری که در بدیهی ترین وظیفه خود، کاستی و اشتباهی را نشان داده است هم ترجیع بندی تقریبا همیشگی است که گاه خبرنگار را تا پای میز استنطاق و محاکمه و چه بسا محکومیت نیز می کشاند.

وی تاکید کرد: اگر اینها عذاب آور نیست پس چیست؟



** الزام قانونی خبرنگار در محاق

مطابق مفاد ماده ١١ آیین نامه جدید مشاغل سخت و زیان آور مورخ 26 اسفند 1385 شغل خبرنگاری در ردیف مشاغل سخت و زیان‌آور شناخته می ‌شود.

با وجود این هنوز مشخص نیست که چرا برخی از نهادها و بنگاه های خبری این الزام قانونی را اجرا نمی کند و از زیر بار آن شانه خالی می کنند.

«محمد احمدی» خبرنگار و فعال رسانه ای می گوید: مهمترین امتیازی که قانون، برای شاغلان مشاغل سخت و زیان آور در نظر گرفته بازنشستگی پیش از موعد است.

او ادامه داد: مطابق قانون بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان آور مصوب 21 دی ماه 1395 افرادی که حداقل 20 سال متوالی و 25 سال متناوب در کارهای سخت و زیان آور اشتغال داشته و در هر مورد، حق بیمه مدت یاد شده را به سازمان پرداخت کنند می توانند تقاضای مستمری بازنشستگی کنند چرا که هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور 1.5 سال محاسبه خواهد شد.

احمدی افزود: متاسفانه سازمان تامین اجتماعی که بسیاری از خبرنگاران حق بیمه خود را به آن پرداخت می کنند زیرا بار مصوبه نمی رود و خبرنگاران و شاغلان در مشاغل خبری از جمله در خبرگزاری ها را از این امتیار محروم می کند.

وی اظهار داشت: خبرنگاران رسانه ها از جمله خبرگزاری ها که منبع اولیه تولید خبر و گزارش برای نشریه ها و روزنامه ها و حتی رسانه های دیداری و شنیداری هستند باید از مزایای قانونی این مصوبه بهره مند شوند.



** خبرنگاران؛ ناظر و دیده‌بان جامعه

«اکبر نصراللهی» استاد ارتباطات دانشگاه می گوید: برای بحث در مورد خبرنگار ابتدا باید او را توصیف کرد؛ خبرنگاران در حقیقت، چشم و گوش و زبان، دیده‌بان و ناظر جامعه هستند و می توانند مثل خورشید بر ابعاد پنهان زندگی مردم بتابند و با اطلاع رسانی دقیق و به موقع، روشنگری و آگاهی بخشی به مردم کمک کنند تا در زمینه های مختلف زندگی شخصی و اجتماعی درست تصمیم بگیرند.

وی افزود: خبرنگاران با نظارت خود بر عملکرد ارکان مختلف جامعه از جمله قوا، نهادها و سازمان های مختلف و بخش های خصوصی و دولتی می توانند از انحراف دولتمردان، کارگزاران و مدیران از اهداف و چشم اندازهای کلان کشور جلوگیری کنند.

این مدرس دانشگاه بر این باور است که همه نقش های مثبت و توصیف های بیان شده در شرایط آزاد و بستر آماده اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور و با آگاهی خبرنگار بر اصول حرفه ای و باور خبرنگاران و رسانه ها به تعهدها، رسالت اجتماعی و داشتن عشق و علاقه به کارشان امکان پذیر می شود.

اگر عشق و علاقه نباشد و خبرنگاران بر اصول حرفه ای آگاه نباشند و بر رسالت حرفه ای خود باور و ایمان نداشته باشند و شرایط و بسترهای سیاسی و اجتماعی جامعه نیز مهیا نباشد خبرنگاران نمی توانند نقش های مثبت خود را ایفا کنند.



** رسانه باید در صدر باشد

نصراللهی گفت: اگر رسانه کشوری اصلاح شود جامعه اش اصلاح می شود، رسانه ها بر همه بخش ها، سازمان و ارکان جامعه سرتر هستند و می توانند نقش راهنمایی و رهبری و حساسیت زایی و حساسیت افزایی در همه اقشار و سازمان ها و دستگاه ها داشته باشند و اگر بپذیریم آنها نقش بالا و مثبتی در مبارزه با فساد دارند، باید قدرشان را بدانیم و تلاش کنیم خبرنگار و رسانه در صدر باشند.

وی ادامه داد: خبرگزاری ها به ویژه روزنامه ها در شرایط کنونی حالت رو به احتضاری دارند، متاسفانه خبرنگاران ما به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی و پایین آمدن آستانه تحمل برخی مسئولان با مشکلات زیادی مواجه اند و شاید یکی از دلایل عدم ایفای مناسب نقش خبرنگاران در جامعه کنونی همین شرایط باشد.

این شرایط در بستر مناسب سیاسی و اقتصادی امکان پذیر است اما بعضی وقت ها هم ممکن است شرایط مهیا باشد، اما خود خبرنگاران تسلط و باور بر کار حرفه ای نداشته باشند، اگر آگاه نباشند نمی توانند آگاه کنند.

اگر برای تامین معیشت به این شغل رو آورده باشند نمی توانند خبرنگار خوبی شوند، همه مشکلات مربوط به شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نیست، اگر منصفانه فکر کنیم 60 تا 70 درصد مربوط به خود خبرنگاران و مدیریت کهنه و غیر تخصصی رسانه ها است.



** مهم ترین آسیب های حرفه روزنامه نگاری

این مدرس دانشگاه ادامه داد: نداشتن صداقت، فراموش کردن اخلاق حرفه ای، نادیده گرفتن منافع و امنیت ملی، ترجیح منافع فردی و جناحی بر منافع ملی مهمترین آسیب هایی است که اکنون در میان خبرنگاران و رسانه ها وجود دارد و این گناهی نابخشودنی است.

نصراللهی افزود: کافی است خبرنگاران در کار خود صداقت نداشته و یا اخلاق حرفه ای و یا منافع و امنیت ملی را فراموش کنند و منافع فردی و جناحی و صنفی خود را بر منافع و امنیت ملی ترجیح دهند و این گناه نابخشودنی می تواند کشور را دچار بحران کند.

همان گونه که دانستن، حق مردم است و خبرنگاران تلاش می کنند مردم را آگاه کنند، به همین اندازه و شاید بیش از آن، حق دارند امنیت روحی و روانی آنها با خبرهای دروغ بعضی از خبرنگاران در معرض چالش قرار نگیرد؛ در واقع مردم غیر از حق دانستن، حقوق دیگری هم دارند از جمله حق امنیت.

وقتی خبرنگاران خبرنگاران خبرهای مهم و مورد نیاز مردم را اطلاع رسانی نکنند یا دیر اطلاع رسانی کنند و یا اینکه وقایع مهم را نادرست و ناقص منتشر کنند امنیت روحی و روانی مردم در معرض چالش قرار می گیرد و آنها را به سوی رسانه های خارجی و غیررسمی سوق می دهد.

رسانه ها و خبرنگاران در تولید و انتشار اخبار می توانند یکی از راهبردهای زیر را مدنظر قرار دهند: راهبرد انکار، سکوت، کوچک نمایی، بزرگ نمایی و یا واقع نمایی. مردم انتظار دارند خبرنگاران وقایع را همان گونه که اتفاق می افتد واقع نمایی کنند نه همان گونه که دوست دارند و یا منافع شان ایجاب می کند.



** فرصت نشناسی و واگذاری میدان به رقیب آسیب دیگر رسانه ها است

مشکل دیگری که خبرنگاران و رسانه های ما با آن مواجه هستند این است که خبرنگاران و رسانه ها کار خود را خوب و به موقع انجام نمی دهند و از کنار سوژه های مورد نیاز مردم براحتی می گذرند و این باعث می شود میدان به رقیب و دشمن واگذار شود.

دکتر نصراللهی گفت: واگذاری میدان به رقبای خارجی و دشمنان در شرایط حساس کنونی، خیانت و فرصت سوزی است و باعث مخاطب گریزی و اعتمادزدایی از رسانه های خودی و اعتبار افزایی و مخاطب افزایی برای رسانه های رقیب و دشمن می شود.

وی تاکید کرد: رسانه ها باید با نقد منصفانه و انعکاس و پیگیری مطالبات مردم و وعده های مسئولان و پوشش صحیح و جامع و درست حرف های مردم، مخاطبان را از مراجعه به رسانه های بیگانه و بی نیاز کنند.

رسانه های بیگانه عاشق چشم و ابروی مردم ایران نیستند و واقعیت ها را آن گونه که هست منتشر نمی کنند، خبرنگاران حواسشان باشد که در درجه اول نیاز و مشکلات و آرمان های مردم را به موقع متوجه و آگاه شوند و در قالب درست و دلسوزانه منعکس کنند، نه اینکه مشکلات مردم را کشف و به گونه ای منعکس کنند که موجب ناامیدی آنها شوند.



** رسانه های ما تشکیلات فساد را زیر سوال نمی برند

این مدرس علوم ارتباطات گفت: خبرنگاران و رسانه ها ناظر بر کار ارکان مختلف جامعه هستند و به موقع جلوی فساد را می گیرند، به موقع هشدار می دهند و به موقع بخش های مختلف نظام را برای مقابله با فساد حساس می کنند و کاری می کنند که هزینه فساد در کشور بالا رود.

اما متاسفانه در کشور ما فساد یا اصلا هزینه ای ندارد و یا هزینه آن بسیار کم است، سازمان ها، ستادها و تشکل های رسمی مبارزه با فساد در کشور کم نیستند، اما همچنان فساد در کشور ادامه می یابد و مردم از فقر و فساد و تبعیض ناراحت هستند؛ بخشی از علت های ادامه این وضع رسانه ها و خبرنگاران هستند.

اگر رسانه ها نقش های نظارتی، اطلاع رسانی و آگاهی بخشی، حساسیت افزایی در زمینه مبارزه با فساد را به موقع و کامل ایفا کنند و به همراه طرح روندی موضوع، راهکار ارائه دهند، فساد یا ریشه کن و یا میزان آن کم خواهد شد و هزینه آن بالا خواهد رفت.

خبرنگاران سرداران اطلاع رسانی، مقابله با فساد و شفافیت هستند و نقش بسیار مهم آنها باید آرامش بخشی به جامعه باشد، اگر خبرنگاران و رسانه های هر جامعه ای نقش و رسالت حرفه ای، ملی و اخلاقی خود را بدانند و به آن آگاه باشند و عمل کنند، به یقین روند رشد و توسعه آن جامعه تسهیل می شود و دچار فساد نخواهد شد.

6033

گزارش: جلال اسکندری