دلبستگی عبارت است از : پیوند عاطفی عمیق که با افراد خاص در زندگی خود ( مادر ) برقرار می کنیم ، طوری که باعث می شود وقتی با او تعامل می کنیم احساس شور و شعف کرده و به هنگام استرس ، از اینکه او را در کنار خود داریم احساس آرامش می کنیم .

رابطه ی مادر _ کودک ، مهم ترین رابطه ای است که در رشد شخصیت انسان مورد تاکید اکثر روانشناسان کودک قرار گرفته است . رابطه ی عاطفی میان مادر و کودک به روابط اجتماعی کودک در آینده شکل داده و نحوه ی برخورد مادر ، در چگونگی اجتماعی شدن و کسب مهارت های ارتباطی فرزندان تاثیر به سزایی دارد .

نوزاد انسان از ابتدای تولد رفتارهای خاصی دارد که برانگیزاننده است ، زیرا موجب مجاورت بین مادر و نوزاد می شود ، این رفتارها دلبستگی نامیده می شود . در هفته های اول زندگی نوزاد تقریبا به طور کامل به مادر وابسته است . اما هنوز به مادر دلبسته نشده است ، آن چیزی که فرآیند دلبستگی را ایجاد می کند ، نحوه ی ارتباط و برخورد مادر با کودک در ارضای نیازهای روانی است .

چهار ویژگی دلبستگی

۱ ) حفظ نزدیکی : تمایل به نزدیک بودن به مادر

۲ ) پناهگاه امن : بازگشت به مادر در هنگام مواجه شدن با خطر یا تهدید

۳ ) پایه ی مطمئن : مادر تکیه گاه امن و قابل اتکایی برای کشف محیط و جهان پیرامون کودک است .

۴ ) اندوه جدایی : در هنگام نبود مادر ، کودک دچار اندوه و اضطراب می شود .

سبک های دلبستگی

نوع ارتباط مادر و نحوه ی برخورد وی با کودک در سال های اول زندگی ، منجر به شکل گیری سبک های دلبستگی می شود . این سبک های دلبستگی در روند رشد بزرگسالی کودک تاثیر مهمی دارد . غالبا کودکانی را می بینیم که به شدت به مادر خود وابسته هستند و به اصطلاح رفتارهای چسبندگی دارند ، والدین هیچ زمانی را نمی توانند برای خود داشته باشند ، اگر برای مدت کوتاهی او را تنها بگذارند به شدت گریه می کنند .

سه سبک دلبستگی در کودکان وجود دارد :

دلبستگی ایمن

مادری که از تولد فرزندش خوشحال است ، برای تولد او برنامه ریزی قبلی داشته و او را به عنوان فرد اضافه در زندگی اش نمی بیند ، به کودک خود مهر می ورزد ، او را نوازش می کند و در آغوش می گیرد ، بیشتر زمان ها را در کنار او سپری می کند ، سبک دلبستگی ایمن را برای فرزند خود شکل می دهد . این کودکان در در موقع دور شدن از مادر کمی گریه می کنند و ناراحت می شوند ولی هنگامی که مادر برمی گردد ، آرام می شود . این کودکان در بزرگسالی اجتماعی و مهربان هستند و روابط عاطفی متعهدانه و صمیمی تری را تجربه می کنند .

دلبستگی ناایمن اجتنابی از انواع وابستگی شدید کودک به مادر

مادرانی که تعامل زیادی با کودک ندارند و نیاز وی از اهمیت کمی برخوردار است و اولویت با نیازهای خودشان است ، در هنگام گریه ی کودک به جای رسیدگی و آرامش دادن ، داد زدن را اننتخاب می کنند ، برای شیر دادن از شیشه شیر استفاده می کنند و با وجود توانایی از شیر مادر محروم می کنند و به طور کلی با میلی به امور کودک رسیدگی می کنند ، سبک دلبستگی اجتنابی را شکل می دهند . معمولا در کودکانی که مادر غیبت های طولانی دارد این امر بیشتر دیده می شود . این ها افراد غریبه را به والدین خود ترجیح می دهند و در صورت نبودن والدین اصلا واکنشی از خود نشان نمی دهند . این افراد در بزرگسالی هم در ایجاد رابطه ی نزدیک و صمیمانه مشکل دارند و سرمایه گذاری عاطفی نمی کنند و از برقراری روابط متعهدانه اجتناب می کنند .

دلبستگی ناایمن اضطرابی

هنگامی که رفتارهای مادر غالبا دچار تضاد باشد ، مثلا به کودک محبت می کند و هنگامی که کوچک ترین کار اشتباهی می کند به شدت با او دعوا می کند ، بعد از گریه و دعوای شدید او را در آغوش می گیرد و نوازش می کند ، به طوری که کودک نمی داند مادرش منبع امنیت است یا ناامنی ؟ این کودکان به شدت نسبت به بیگانگان مشکوک هستند و به هنگام جدا شدن از والدین قشقرق به پا می کنند ، مدام به مادر خود می چسبند و اجازه ی هیچ کاری به مادر نمی دهند . اگر والدین این کودکان را تنها بگذارد و دور شود بسیار آشفته می شوند و حتی با بازگشت مادر هم آرام نمی شوند .

پژوهش های روانشناسی کودک نشان داده است بسیاری از کودکانی که مادر دور از دسترس بوده و درگیر فعالیت هایی به غیر از نقش مادری است ، کودکان اضطرابی بیشتر دیده می شود . آن ها در دستیابی به منبع امنیت خود دچار احساس اضطراب هستند و هر زمان که مادر خود را خواستند او را در نزدیکی خود ندیدند .

راهکارهای پیشنهادی برای وابستگی شدید کودک به مادر

- اگر کودک زیر سه سال دارید ، بدانید این سن مهم ترین زمان برای شکل گیری سبک دلبستگی است . پس تلاش کنید بیشتر زمان خود را با کودک سپری کنید .

- اگر شاغل هستید ، سعی کنید پاره وقت فعالیت کنید .

- نیازهای کودک را بر نیازهای خودتان در اولویت قرار دهید .

- ارتباط جسمی مانند در آغوش گرفتن ، نوازش کردن کودک را فراموش نکنید .

- رفتارهای متضاد نداشته باشید ، جوری برخورد کنید که امنیت کودک را به خطر نیندازید .