تاریخچه و تعریف خبرگزاری

خبرگزاری، سازمانی است که جهت تهیه خبر برای سازمان های تجارت خبر مانند روزنامه ها، مجلات، رادیو و تلویزیون تأسیس می شود. خبرگزاری ها به چند دسته تقسیم می شوند که عبارتند از: الف) خبرگزاری هایی که اخبار خود را می فروشند، مانند رویترز؛ ب) خبرگزاری هایی که به صورت مشترک از روزنامه هایی تشکیل شده اند که مقالات خبری خود را با یکدیگر سهیم می شده اند، مانند آسوشیتدپرس؛ ج) خبرگزاری های تجاری که از سازمان های خاصی به دلیل انعکاس اخبار آنها مبالغی دریافت می کنند، مانند خبرگزاری RP به طور کلی، خبرگزاری ها مقالاتی را تهیه می کنند که ممکن است از سوی دیگر سازمانهای خبری با، یا بدون تغییر مورد استفاده قرار گیرند. اخبار خبرگزاری ها با تلکس در اختیار دیگر مؤسسات خبری قرار می گیرد، اما امروز استفاده از اینترنت رواج بیشتری یافته است.

خبرگزاری های مطرح در سطح جهان اوایل دهه ۱۸۲۰ خبرگزاری تحت عنوان «انجمن روزنامه های صبح در شهر نیویورک» تشکیل شد تا گزارش هایی را که از اروپا می رسد جمع آوری کند. پس از آن خبرگزاری های دیگر محلی در ایالات متحده راه اندازی شدند و این روند تا سال ۱۸۵۹ که خبرگزاری «انجمن اخبار عمومی» تشکیل شده که از همکاری بسیاری از روزنامه های مهم نیویورک به وجود آمده بود، ادامه یافت. آسوشیتدپرس نیویورک در دهه ۱۸۷۰ تأسیس شد، یک خبرگزاری مشارکتی از روزنامه های نیویورک به شمار می رفت. در سال ۱۸۸۲ یونایتد پرس تأسیس شد که در سال های بعد همه این سازمان ها در هم ادغام شدند، اما در همان سال، یک سازمان رقابت جو، با عنوان آسوشیتدپرس از ایالات ایلینویز تأسیس شد.

در همان سال ها در اروپا، سه سازمان خبری بین المللی، خبرگزاری هاواس از پاریس (۱۳۸۵)، کمپانی رویتر تلگرام از لندن (۱۸۵۱) که به رویترز شهرت یافت و کانتیننتال تلگراف کمپین از برلین (۱۸۶۹) که به خبر گزاری ولف شهرت یافت، آغاز به کار کرده بودند. این سازمانها در ابتدا به عنوان سرویس های جمع آوری اطلاعات مالی برای بانکدارها فعالیت خود را آغاز کردند، اما پس از آن گسترش یافتند تا اخبار جهان ا را نیز پوشش دهند. تا سال ۱۸۹۹ سازمان های ملی در بسیاری از کشورهای اروپایی پدید آمدند، اخبار را پوشش دادند و آنها را به فروش می رساندند.

پس از این که آسوشیتدپرس ایلینویز قراردادهای تبادل با شبکه های جهانی را امضا کرد، یونایتدپرس در سال ۱۸۹۷ با شکست مواجه شد. در سال ۱۹۰۰ آسوشیتدپرس ایلینویز که قصد داشت اعضای خود را در استفاده از خدمات محدود کند به واسطه قانون ایالات متحده در سال ۱۹۱۵ مبنی بر ممنوع اعلام کردن اعضای استفاده کننده از خبرهای آسوشیتدپرس ایلینویز و حکم یک دادگاه عالی این سازمان منحل اعلام شد و بار دیگر در ایالت نیویورک به عنوان سازمانی با عضویت غیرانتفاعی به فعالیت پرداخت و از آن پس به عنوان آسوشیتدپرس (AP) شهرت یافت. در سال ۱۹۰۹، ویلیام رادولف هيرست، نیوز سرویس اینترنشنال را راه اندازی کرد. گر چه یونایتدپرس آسوسییشن که اغلب با عنوان یونایتدپرس از آن یاد می شود ارتباطی با سازمان های اولیه نداشت، اما به عنوان بخشی از روزنامه های اسکریپس - هاوارد فعالیت می کرد و اخبار خود را به فروش می رساند.

UP ، AP و INS به تدریج رشد کردند تا دهه ۱۹۳۰ که فعالیت خارجی آنها باعث شد از اتکا به خبرگزاری های اروپایی رها شوند. این امر موجبات انعکاس دیدگاه های ملی در باره اخبار سیاسی را فراهم کرد.

در سال ۱۹۸۵، INS با UP ادغام شد و یونایتدپرس اینترنشنال را تأسیس کردند که چندی بعد با سازمان خبری بخش خاورمیانه ادغام شد. پس از جنگ جهانی دوم بسیاری از سازمان های خبری از جمله رویترز، آسوشیتدپرس، خبرگزاری فرانسه (نام تغییر یافته آژانس هاواس) به صورت مشترک به اعضای ناشر آنها تعلق گرفت. در میان سازمان های خبری که با رویترز همکاری می کنند، می توان به کنیدین پرس، آسوشیتدپرس استراليا و پرس تراست هندوستان اشاره کرد.

خبرگزاری های فرهنگی و دینی در میان خبرگزاری های فعال و برجسته که در سطح بین المللی فعالیت می کنند، می توان به خبرگزاری فرانسه، خبرگزاری های آسوشیتد پرس، BBC، رویترز، بلومبرگ در انگلستان؛ کویدو در ژاپن؛ شیهوا در چین؛ اینترفکس، ایتارتاس و ریانووستی در روسیه؛ یونهاپ در کره؛ DPA در آلمان اشاره کرد. برخی از خبرگزاری های مذکور با پوشش اخبار داخلی و جهانی در زمینه های سیاسی و اقتصادی برحسب موضوع به اخبار علمی، فرهنگی و در برخی موارد دینی نیز می پردازند. BBC با ارائه اخبار خود در بخش های گوناگون، سرویس هایی را برای انعکاس اخبار دینی در زیر مجموعه اخبار فرهنگی در نظر گرفته و قسمت مجزایی را به ارائه اخبار علمی و طبیعی اختصاص داده است.

خبرگزاری روسی اینترفکس در ماه ژوئیه سال ۲۰۰۵ اقدام به راه اندازی بخش دین به زبان انگلیسی کرد که از سوى الكسى دوم، رهبر روحانی ارتدکس های روسیه، شیخ عین الدین راوی، رئیس شورای مفتی های روسیه و خاخام ارشد برل لازار مورد استقبال قرار گرفت. این بخش از خبرگزاری اینتر فکس به انعکاس اخبار مهم زندگی دینی در روسیه و جمهوری های مستقل آن می پردازد. خبرگزاری شینهوا نیز بر حسب موضوعيت خبر به اخبار آیین بودا، اخبار آموزشی و فرهنگی و دانشگاه ها توجه دارد.

اما در این میان، خبرگزاری هایی نیز وجود دارند که فعالیت خود را فقط به انعکاس اخبار دینی اختصاص داده اند. خبرگزاری بین المللی اسلامی (INA) اخبار دنیای اسلام، اقلیت ها و جوامع مسلمانان را در عرصه های گوناگون دین، آموزش اسلامی، فرهنگ، سازمان های اسلام، خیریه و دعوی پوشش می دهد. خبرگزاری زنیت و خبرگزاری کاتولیک اقدامات خود را تنها در راستای انعکاس اخبار کلیسای کاتولیک محدود کرده اند. خبرگزاری اکونومیکال نیوزاینترنشنال نیز در سال ۱۹۹۶ برای انعکاس اخبار کلیساهایجهانی و دیگر کلیساها تأسیس شد. این خبرگزاری اخبار خود را با دیدگاه های دینی ارائه می کند. اکونومیکال نیوز اینترنشنال اخبار دینی خود را به زبان های فرانسه و انگلیسی ارائه می دهد. در زیر، دو خبرگزاری مهم یعنی فرانس پرس و آسوشیتدپرس معرفی شده اند.

خبرگزاری فرانس پرس خبرگزاری فرانس پرس، قدیمی ترین خبرگزاری دنیا، بزرگ ترین خبرگزاری فرانسه و سومین خبرگزاری بزرگ در سراسر جهان است. مرکز آن در پاریس است و مراکز منطقه ای آن نیز در واشنگتن، هنگ کنگ، نیکوزیا و مونت ویدئو قرار دارد. خبرگزاری فرانس پرس، یک شرکت مستقل و غیردولتی است که فعالیت خود را در نیمه اول قرن نوزدهم آغاز کرد. آژانس فرانس پرس، به عنوان قدیمی ترین خبرگزاری است که در سال ۱۸۳۵ چارلز لويس هاو اس، پدر روزنامه نگاری جهانی، آن را تأسیس کرد. امروزه این خبرگزاری به توسعه فعالیت جهان گستر خود ادامه می دهد و دارای شبکه های رادیویی، تلویزیونی، روزنامه ها و شرکت های متعلق به خود است.

خبرنگاران AFP در ۱۹۰ کشور جهان حضوری فعال دارند و این خبرگزاری در ۱۱۰ کشور نیز دفتر دارد و به زبان های فرانسه، انگلیسی، عربی، اسپانیایی، آلمانی، پرتغالی و روسی اخبار خود را به سراسر جهان مخابره می کند. مدیریت AFP برعهده رئیس اداره اجرایی و شورایی متشکل از ۱۵ عضو است. این ۱۰ عضو عبارتند از: هشت نماینده از فرانس پرس، دو نماینده از سوی کارکنان AFP دو نماینده از سرویس های دولتی رادیو و تلویزیون و سه نماینده از سرویس های دولتی که حق اشتراک خبر گزاری فرانسه را دارند. از این سه نفر اخیر یک نفر توسط نخست وزیر، یک نفر توسط وزیر امور مالی و یک نفر توسط وزیر امورخارجه فرانسه انتخاب و معرفی می شوند. شورا، رئیس اداره اجرایی را برای مدت سه سال انتخاب می کند که این انتخاب تجدیدپذیر است. AFP یک شورای عالی نیز دارد که کاملا مستقل و بی طرف اداره می شود و وظیفه آن نظارت بر انطباق عملکرد این خبرگزاری با قوانین آن است. مهم ترین و اولین مشتری AFP دولت فرانسه است که تولیدات خبری این خبرگزاری را برای سرویس های مختلف خود خریداری می کند. خبرگزاری فرانسه حدود بیش از ۲۰۰۰ کارمند دارد که ۹۰۰ نفر آنها خارج از فرانسه در حال فعالیت اند. این خبرگزاری روزانه حدود 400 تا 600 هزار کلمه خبر متنی، ۷۰۰ عکس خبری و ۵۰ گرافیک و طرح خبری تولید می کند.

AFP شعبات نیز دارد که بعضی از آنها عبارتند از:

 1- AFX که اخبار مالی را تهیه و مخابره می کند؛

 ۲- AFPGMBH که اخبار خبرگزاری را به زبان آلمانی مخابره می کند؟

 ۳- SID که اخبار ورزشی را به زبان آلمانی مخابره می کند و Fileas که شبکه پخش داده ها و اخبار ماهوارهای است.

تولیدات خبری AFP به سه صورت ارائه می شود:

۱- تولیدات آنلاین؛ ۲- تولیدات متنی؛ 3- تولیدات تصویری.

آسوشیتد پرس آسوشیتدپرس (انجمن مطبوعات وابسته) با علامت اختصاری AP یک آژانس خبرگزاری امریکایی و بزرگ ترین سازمان از این نوع در جهان است.

این آژانس یک مالکیت شراکتی برای روزنامه ها، رادیوها و ایستگاه های تلویزیونی شریک خود در آمریکاست که آنها هم در تولید گزارش ها و هم در استفاده از مطالبی که کارکنان می نویسند مشارکت دارند. بسیاری از روزنامه ها و ایستگاه های پخش سراسری در خارج آمریکا از مشترکان آسوشیتدپرس هستند، به این معنا که هزینه ای برای استفاده از مطالب آژانس پرداخت می کنند، ولی عضو شرکت نیستند.

براساس بررسی های سال ۲۰۰۵، اخبار AP در بیش از ۱۷۰۰ روزنامه استفاده می شده و در ۵۰۰۰ تلویزیون و رادیو قرار گرفته است. آرشیو تصویری این خبرگزاری بیش از ده میلیون تصویر دارد. AP در ۱۲۱ کشور جهان فعالیت می کند و دارای ۲۶۳ شعبه در سراسر جهان و تعداد زیادی کارمند گوناگون از سرتاسر جهان است.

امروزه، مقر این خبرگزاری در شهر نیویورک است. مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره این خبر گزاری، تام کرلی، سردبیر سابق روزنامه «یو.اس.ای. تودی) است. این خبرگزاری نزدیک به ۳۷۰۰ کارمند رسمی و تعداد نامشخصی کارمند غیررسمی دارد. روش نگارشی اخبار در این خبرگزاری به عنوان الگویی در تمام امریکا شناخته می شود. با از هم پاشیدن اصلی ترین خبرگزاری رقیب AP یعنی انجمن جهانی مطبوعات متحده در سال ۱۹۹۳، این خبرگزاری به عنوان تنها خبرگزاری رسمی مردمی (ملی گرا) در امریکا شناخته شد. دیگر رقیبان این خبرگزاری در جهان، خبرگزاری انگلیسی رویترز و خبرگزاری فرانسوی AFP هستند. AP همچنین به دلیل نظر خواهی های ورزشی اش در بسیاری از دانشگاه های ورزشی امریکا شهرت دارد.