لزوماً همه‌ی خاطرات شیرین نیستند؛ چه بسا که یادآوری برخی از آن‌ها دردها و ناراحتی‌های عمیق چندین ساله را دوباره به‌مانند آتش زیر خاکستر زنده کند و خواب و خوراکمان را بگیرد. با این حال، در لابه لای خاطرات خاک‌خورده همه‌ی ما، لحظه‌های شیرینی وجود دارد که یادآوری دوباره‌ی آن‌ها برای لحظه‌ای کوتاه ما را از زمانه‌ی کنونی دور می‌کند و شور و شوق کودکی را همچون آتشی در دل شعله‌ور می‌سازد.

برای هر نسلی جنس این خاطرات شیرین فرق دارد. برای نمونه‌ نسل‌هایی که دوران کودکیشان در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ خورشیدی قرار داشته، عموماً با بازی‌های فیزیکیشان در کوچه و خیابان خاطره‌سازی کرده‌اند؛ این در حالی است که جنس خاطرات متولدین دهه‌های ۶۰ و ۷۰ خورشیدی از جنبه‌های بسیاری با نسل‌های پیشینشان تفاوت‌ دارد. کودکی این افراد در برهه‌ای قرار داشت که سبک زندگی دیجیتال نه به معنای امروزی؛ بلکه به شکل خفیف و نامحسوس در حال ورود به زندگی‌ها بود. پدیده‌ی نوظهورِ تلفن‌‌همراه یا همان موبایل کم‌کم در حال رشد و افزایش محبوبیتش در بین اقشار مختلف جامعه بود و کنسول‌های بازی به‌شدت در بین کودکان، نوجوانان و جوانان محبوب شده بودند.

در این برهه، اگرچه هنوز گل‌کوچک، وسطی، هفت‌سنگ، کارت‌بازی و... بخش عمده‌ی تفریحات کودکان را تشکیل می‌دادند؛ اما گزینه‌ی جدیدی با نام کنسول‌های بازی نیز به‌وجود آمده بود که به‌سبب سبک نو و بدیعِ خود، جذابیت زیادی برای قشر کنجکاو و تفریح‌جو جامعه داشتند.

پس از عرضه‌ی کنسول‌های نینتندو و آتاری که توجهات بسیاری را به‌سمت خود جلب کرده بودند، حال نوبت به ورود بازیگر سومی رسیده بود که قلب‌های ما را برای همیشه به تسخیر خود در آورد و به‌کلی ما را دلباخته‌ی خود سازد. این بازیگر که باز هم از دیار کنسول‌خیز ژاپن سربرآورده بود، سگا نام داشت و توانست با کنسول سگا مگا درایو نسل چهارم کنسول‌های بازی را به زیر سلطه‌ی خود درآورد.

معرفی

سگا مگا درایو که با نام سگا جنسیس نیز در آمریکا شمالی شناخته می‌شد، کنسول بازی ۱۶ بیتی است که توسط شرکت ژاپنی سگا به تولید می‌رسید. مگا درایو چهارمین تلاش شرکت سگا در تولید کنسول‌های بازی بود که توانست به مؤفقیت چشمگیری نیز دست پیدا کند. این کنسول در سال ۱۹۸۸ با نام مگا درایو برای بازار ژاپن عرضه شد و پس از وقفه‌ی یک ساله با تغییر نام به سگا جنسیس، در دسترس کاربران آمریکا شمالی قرار گرفت. به‌دنبال مؤفقیت این دستگاه از حیث فروش، سال ۹۰ میلادی زمانی بود که سگا کنسول خود را به بازارهای اروپایی، برزیل و آسیایی وارد کرد. خوب است بدانید که مگا درایو در کره‌جنوبی توسط شرکت سامسونگ عرضه شد و با نام سوپر گیم‌بوی و بعدها سوپر علاءالدین بوی فعالیت خود را آغاز کرد.

روند ساخت و طراحی مگا درایو تحت نظارت هیدکی ساتو و میسامی ایشیکاوا صورت گرفت. تیم تحقیق و توسعه سگا برای طراحی کنسول خود از پردازنده‌ی موتورولا ۶۸۰۰۰ و کنترل‌کننده‌ی صوتی Zilog Z80 بهره گرفتند. در طول حیات این کنسول، بیش از ۹۰۰ بازی توسط سگا و بازی‌سازان شخص ثالث برای آن توسعه یافت. طبق سنت آن دوران، فایل بازی‌ها روی کارتریج قرار داشت و کاربران برای انجام بازی‌های موردعلاقه‌ی خود باید کارتریج موردنظرشان را درون محفظه‌ی مشخص‌شده قرار می‌دادند.

با وجود رقبایی چون نینتندو با کنسول سوپر فامیکام و NEC با پی‌سی انجین، مگا درایو نتوانست در سرزمین مادری خود به مؤفقیت چندانی دست پیدا کند؛ با این اوصاف، بازارهای آمریکا شمالی، برزیل و اروپا برگ برنده‌های سگا بودند. تنوع بالای بازی‌های آرکید و محبوبیت سری سونیک در کنار وجود چندین فرانچایز محبوب ورزشی، مگا درایو را به بهترین گزینه برای نوجوانان تبدیل می‌کرد.

عرضه‌ی کنسول SNES یا همان میکرو دو سال پس از مگا درایو در بازار ایالات متحده باعث شد تا رقابت شدیدی برای کسب سهم بیشتر بازار در بگیرد که به‌عقیده‌ی بسیاری از روزنامه‌نگارانِ آن زمان، این اتفاق زمینه‌ساز نخستین جنگ کنسولی شد. رقابت نینتندو و سگا باعث شد تا توجه به بازی‌های ویدیویی افزایش پیدا کند و رسانه‌های نوظهوری برای پوشش اخبار این حوزه شکل بگیرند.

افزایش محبوبیت کنسول‌های بازی باعث شد تا دولت‌ها برای نخستین‌بار کمیته‌هایی را برای بررسی موشکافانه تأثیر عناوین خشن در سلامت روانی گیمرها به کار گمارند. مخالفت با بازی‌های خشونت‌آمیزی چون Night Trap و مورتال کامبت باعث شد تا شعبه‌ی آمریکایی سگا، سیستم رتبه‌بندی جدیدی را برای بازی‌های خود در نظر بگیرد؛ این سیستم رتبه‌بندی را می‌توان زمینه‌ساز شکل‌گیری ESRB دانست که امروزه از آن برای تعیین میزان خشونت بازی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خوب است بدانید که در دهه‌های پیشین، عرضه‌ی کنسول‌های بازی در مناطق جغرافیایی مختلف مستقیماً توسط شرکت سازنده صورت نمی‌گرفت؛ بنابراین به‌غیر از بازار آمریکا شمالی و ژاپن، تقریباً اکثر مناطق دیگر از طریق شرکت‌های شخص‌ثالث به پلتفرم بازی مگا درایو دسترسی پیدا می‌کردند. افزون بر این، همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، نام کنسول موردبحث نیز در بعضی مناطق با نام اصلی متفاوت بود؛ به‌عنوان نمونه در حالی که ما سگا را با نام مگا درایو به یاد داریم؛ اما این کنسول در بازار ایالات متحده آمریکا تحت عنوان جنسیس به‌فروش می‌رسید. همین مسئله برای کشور برزیل نیز وجود داشت و اهالی این کشور به‌سبب عرضه‌ی کنسول مگا درایو توسط شرکتی با نام Tec Toy، کنسول سگا را با نام این شرکت شخص‌ثالث می‌شناختند.

از این جهت اندازه‌گیری دقیق فروش این کنسول بازی در سراسر جهان بسیار سخت است؛ اما طبق گفته‌ی شرکت سگا، آن‌ها ۳۰.۷۵ میلیون دستگاه از کنسول جنسیس را به‌صورت جهانی به‌فروش رسانده‌اند؛ با این حال آمار کلی با احتساب توزیع‌های مختلف این دستگاه بسیار بیشتر از این ارقام است.

سونیک؛ این جوجه‌تیغی دوست‌داشتنی

در آن دوران رسم بر این بود که شرکت‌ها فرانچایز پرچمداری را برای معرفی کنسول خود در نظر بگیرند. در حالی که نینتندو به‌خوبی توانسته بود ماریو (قارچ‌خور) را در ذهن مخاطبان جای دهد؛ اما سگا به‌دنبال عنوانی در خور و شایسته برای کنسول مگا درایو بود. برای این منظور، طراحان چندین ایده را به روی کاغذ آوردند؛ ولی تنها یکی از آن‌ها مؤفق شد که نظر مدیران سگا را به خود جلب کند. هنرمندی با نام نائوتو اوهشیما توانست جوجه‌ تیغی‌ای آبی‌رنگ با کفش‌های قرمز را طراحی کند. در ابتدا این شخصیت Mr. Needlemouse نام داشت؛ اما بعدها نامش به سونیک تغییر پیدا کرد تا به یکی از پرفروش‌ترین فرانچایز‌های طول تاریخ تبدیل شود.

نخستین دموی فنی این بازی توسط فردی با نام یوجی ناکا درست شد؛ وی الگوریتمی را بدین منظور توسعه داد که در آن یک شخصیت روح‌مانند باید به‌سرعت روی منحنی‌ها حرکت می‌کرد. ایده‌ی حرکت سریع سونیک در حبابی شفاف اقبال دیگر اعضای تیم را در برداشت و باعث شد تا این ایده با مؤفقیت در بازی نهایی به‌کار گرفته شود.

برخلاف نظر مدیران آمریکایی سگا، سونیک توانست در آمریکا شمالی به محبوبیت بالایی دست پیدا کند و خود را به‌عنوان معرف برند سگا مطرح سازد. عرضه‌ی کنسول مگا درایو به‌همراه بازی Sonic the Hedgehog به سگا کمک کرد تا ۶۵ درصد از سهم بازار را از آن خود کند و رقیب قدرتمندی چون نینتندو را در پشت‌سر خود قرار دهد.

 لوازم جانبی

مگا درایو از حیث لوازم جانبی، تنوع قابل‌قبولی را در اختیار گیمرها قرار می‌داد. نسل نخست کنترلر مگا درایو تنها از ۳ دکمه‌ی اصلی، یک دکمه‌ی استارت و کلیدهای جهت‌نما برخوردار بود. با این حال، این شرکت ژاپنی در سال ۱۹۹۳ مدل جدیدی از کنترلر خود را عرضه کرد که سه دکمه‌ی دیگر نیز به تعداد دکمه‌های اصلی دسته می‌افزود. باتوجه به محبوبیت بازی‌های مبارزه‌ای چون Street Fighter II در آن زمان، کنترلر جدید مگا درایو گیمرها را به‌نحو بهتری در بازی یاری می‌کرد.

با این اوصاف، این پایان کار نبود و پس از گذشت اندک‌زمانی از معرفی نسل دوم کنترلر مگا درایو، سگا از نسل سوم این دسته با نام MK-1470 رونمایی کرد؛ این دسته علاوه بر شش دکمه‌ی اصلی، از دکمه‌ی تغییر وضعیت بهره می‌برد که بین حالت‌های عادی، توربو و آرام جا‌به‌جا می‌شد. بعدها مدلِ وایرلس این دسته نیز به بازار عرضه شد.

طبق سنت آن زمان، اسلحه‌های نوری محبوبیت بالایی بین گیمرها داشتند. سگا نیز با شناخت این موضوع، اسلحه‌ی نوری خود را با نام Menacer روانه‌ی بازار کرد؛ این اسلحه تنها با تعداد کمی از بازی‌ها سازگاری داشت و کاربر می‌توانست با نشانه‌گیری آن به‌سمت صفحه‌ی تلویزیون، سوژه موردنظر را در تیررس خود قرار دهد. افزون بر این مدل، شرکت‌های شخص ثالث نیز اقدام به عرضه‌ی اسلحه‌های نوری خود کردند که از شاخص‌ترینِ آن‌ها می‌توان به کونامی و شرکت آمریکایی American Laser Games اشاره کرد. 

از دیگر لوازم جانبی مگا درایو می‌توان به ماوس و BetterUP (چوب بیسبال) اشاره کرد که با استقبال کمی در بین مخاطبین همراه بودند.

باتوجه به اینکه خیلی از لوازم جانبی این کنسول در ایران قابل‌ دسترسی نبودند، شاید بسیاری از آن‌ها برای ما دور از ذهن به‌نظر برسند؛ اما خوب است بدانید که مگا درایو به‌واسطه‌ی ابزاری تحت نام Sega Activator، قادر بود به‌مانند کینکت، حرکت گیمر در دنیای واقعی را به جهان بازی وارد سازد. چندین بازی محبوب همچون مورتال کامبت و Street Fighter II خود را با این ابزار بدیع و نوآورانه تطبیق دادند تا کاربران تجربه‌ی جدیدی را در هنگام بازی‌کردن کسب کنند. با این حال به‌دلیل محدودیت‌های فنی در آن زمان، طولی نکشید تا Activator به یکی از شکست‌های بزرگ در صنعت بازی تبدیل شود. 

سردبیر وبسایت IGN در رتبه‌بندی بدترین کنترلرهای بازی، این وسیله را در رده‌ی سوم قرار داده است. عدم دقت کافی در انتقال حرکات کاربر به محیط بازی و قیمت بالای Activator باعث شد تا یکی از شکست‌های بزرگ تجاری برای سگا رقم بخورد.

قرارگیری در آستانه‌ی انقلاب اینترنت، شرکت بزرگی چون سگا را نیز به تکاپو انداخته بود تا از این بستر نوین به نحو احسن استفاده مفید کند. در اولین تلاش، سگا از دستگاهی با نام سگا مگنت رونمایی کرد. این وسیله‌ی جانبی که در سال ۱۹۹۰ میلادی تنها در بازار ژاپن در دسترس قرار گرفت، از طریق کارتریج و دستگاهی دیگری با نام مگا مودم عمل می‌کرد. به‌واسطه‌ی این اتفاق، گیمرها می‌توانستند ۱۷ عنوان را به‌صورت آنلاین بازی کنند.

عرضه‌ی مگا مودم باعث شد تا برای نخستین‌بار، شیوه‌ی عرضه‌ی دیجیتالی بازی‌ها در بین ناشران باب شود. ژاپنی‌ها با همکاری شرکت تایم وارنر، شبکه‌ی کابلی را با نام سگا چنل راه‌اندازی کردند که به گیمرها اجازه می‌داد تا از میان ۵۰ عنوان ماهانه، بازی‌های موردعلاقه‌ی خود را دانلود کنند. این بازی‌ها در حافظه‌ی داخلی دستگاه بارگزاری می‌شدند و به‌محض خاموش‌شدن کنسول، داده‌های آن‌ها نیز از حافظه حذف می‌شدند. سگا چنل در طول فعالیت خود توانست از ۲۵۰ هزار مشترک میزبانی کند.

بعدها شرکت‌ دیگری وسیله‌ای تحت عنوان XBAND توسعه داد که اجازه‌ی انجام بازی‌های رقابتی آنلاین را به گیمرها می‌داد. در ابتدا این سرویس تنها در ۵ شهر بزرگ آمریکا در دسترس داشت؛ اما با افزایش محبوبیت‌ِ آن‌، بعدها به کنسول SNES (میکرو) نیز راه پیدا کرد.

تصویری از نحوه‌ی اتصال سگا سی‌دی به کنسول سگا جنسیس

از همه‌ی این موارد که بگذریم، به جذاب‌ترین و شاید مهم‌ترین وسیله‌ی جانبی این کنسول می‌رسیم. اگر یک‌بار به‌بخش کناری کنسول مگا درایو نگاهی انداخته باشید، قطعا متوجه محفظه‌ای خالی اما بزرگ شده‌اید. کنسول مگا درایو در دوره‌ای پا به میدان رقابت گذاشت که بازی‌های ویدیویی اندک‌اندک به‌سبب پیشرفت‌های گرافیکی بر حجمشان افزوده می‌شد؛ از این رو، محدودیت‌ کارتریج‌ها اجازه نمی‌داد که دست توسعه‌دهندگان در پیاده‌سازی ایده‌شان کاملاً باز باشد.

حال اهالی سگا نیز با واقف‌بودن بر این موضوع، دست به‌ساخت وسیله‌ی جانبی با نام سگا سی‌دی (مگا سی‌دی) بردند. این وسیله که برای نخستین‌بار در سال ۱۹۹۱ در ژاپن رونمایی شد، به‌ توسعه‌دهندگان اجازه می‌داد تا بازی‌های خود را روی دیسک عرضه کنند. عرضه‌ی بازی‌ها روی دیسک باعث می‌شد تا تیم‌های بازی‌سازی حرکات و انیمیشن‌های بیشتری را در ساخته‌ی خود پیاده‌سازی کنند و تجربه‌ای عمیق و پویا را برای گیمرها به‌ارمغان بیاورند.

علاقه‌مندان به این دستگاه می‌توانستند با پرداخت ۲۹۹ دلار، آن را به کنسول خود اضافه کنند و از بازی‌های جدید و باکیفیت بهره‌مند شوند.

(سگا سی‌دی، مهم ترین وسیله جانبی این کنسوله، که هیچ اشاره ای بهش نشده)

بازی‌ها

مگر می‌شود از سگا صحبت کرد و به بازی‌های آن اشاره نداشت؟ مگر می‌شود کارتریج‌های دوست‌داشتنی کنسول‌های قدیمی از جمله همین کنسول را به‌فراموشی سپرد؟

بگذارید در این بخش، این دستگاه را با نام سگا یاد کنیم زیرا اگر دروغ نگوییم، اکثراً در ایران این کنسول را با این عنوان یاد می‌کردند. باتوجه به اینکه ما هم درباره‌ی نوستالژی کودکیمان سخن می‌گوییم، تلفظ دقیق و صحیح نام این کنسول را در ادامه کنار خواهیم گذاشت و تنها به اسم خودمانی سگا بسنده می‌کنیم.

در ابتدا، عناوین عرضه‌شده برای سگا از لحاظ تعداد، تنوع بالایی نداشت؛ اما با گذشت زمان و افزایش محبوبیت کنسول موردبحث، به‌تدریج توسعه‌دهندگان اقبال بیشتری را نسبت به سگا نشان دادند. در ابتدا بازی Altered Beast به‌صورت پیش‌فرض در جعبه‌ی کنسول قرار داشت؛ اما در سال ۹۱ و به‌دنبال برندسازی بهتر، بازی Sonic the Hedgehog جایگزین شد. پس از آن عرضه‌ی نسخه‌ی دوم سونیک و بازی علاءالدین باعث شد تا بازی‌های درخور در اختیار گیمرها قرار بگیرد. در حالی که شعبه‌ی اصلی سگا روی توسعه‌ی بازی‌های اکشن تمرکز داشت، شعبه‌ی آمریکایی آن مأموریت ساخت بازی‌های ورزشی را در دستور کار خود قرار داده بود.

در حالی که عمده‌ بازی‌های سگا به عناوین اکشن و مبارزه‌ای خلاصه می‌شد؛ اما در این بین، بازی‌های ورزشی معرکه‌ای چون International Superstar Soccer در دسترس قرار داشتند. گرافیک بالای این بازی که شرکت کونامی وظیفه‌ی ساخت آن را برعهده داشت، عقل و هوش هر گیمری را در آن زمان می‌برد. مؤفقیت این بازی در کشورهای فوتبال‌دوست باعث شد تا توجه به ساخت بازی‌های فوتبال بیشتر شود. فروش بالای این بازی باعث شد تا کونامی در ادامه به فکر ساخت بازی‌های فوتبالی بیشتری بیافتد؛ از این رو  International Superstar Soccer را می‌توان به‌نوعی پدر و زمینه‌ساز شکل‌گیری سری بازی PES دانست.

از همه‌ی این‌ها که بگذریم، به یکی از دوست‌داشتنی‌ترین فرانچایز‌های تاریخ بازی‌های ویدیویی می‌رسیم. مورتال کامبت نام فرانچایز فراموش‌نشدنی است که ۳ نسخه از آن برای کنسول سگا منتشر شد. بروسلی، جکس، سونیا، فینیشر‌های جذاب و تلاش برای رسیدن به نبرد با شاه‌و‌خان (غول مرحله‌ی آخر)، همگی بخش بزرگی از نوستالژی ما را تشکیل می‌دهد.

از دیگر بازی‌های خاطره‌انگیز سگا می‌توان به Comix Zone، Earthworm Jim، Shinobi، Ecco the Dolphin، Golden Axe، علاءالدین و شورش در شهر اشاره کرد.

با این حال، فهرست‌ بازی‌های خاطره‌انگیز سگا تنها به موارد فوق محدود نمی‌شود و اگر بخواهیم به همه‌ی آن‌ها بپردازیم، قطعاً در یک مقاله امکان‌پذیر نخواهد بود.

در آخر سگا تصمیم گرفت فروش این کنسول را در سال ۱۹۹۷ میلادی به پایان برساند. به‌باور بسیاری از صاحب‌نظران، مگا درایو یکی از بهترین و تأثیرگذارترین کنسول‌های تاریخ صنعت بازی است. در سال ۲۰۰۹، وبسایت IGN کنسول مگا درایو را در رتبه‌ی پنجم بهترین کنسول‌های بازی قرار داد. تنوع عناوین ورزشی، عملکرد مناسب بازی مورتال کامبت و کنترلر متفاوت این کنسول با ۶ دکمه، هنوز در ذهن گیمرهای قدیمی مرور می‌شود.

حال که سال‌ها از آن دوران شیرین می‌گذرد، خوب است تا شما نیز خاطرات خود از این کنسول فراموش‌نشدنی را با ما و دیگر کاربران در میان بگذارید؟ کدام بازی‌ها را بیشتر از همه دوست داشتید و چه‌چیز مگا درایو آن را برای شما برجسته می‌ساخت؟