پرسش:

چرا امام حسین(ع) در آستانه شروع مناسک حج، از مکه خارج شد و حج خود را نیمه‌تمام گذاشت؟

پاسخ:

قیام امام حسین برای احیای دین و احکام شریعت اسلام و سنت پیامبر بود؛ بنابراین نه تنها عملی بر خلاف شریعت و احکام الهی اسلام انجام نمی‌داد ، بلکه حتی مانند ظهر عاشورا تا به خطر افتادن جان نیز بر آن مراقبت داشت؛ بنابراین چگونه می‌توانست نسبت به مسئله حج و احکام آن در انظار مسلمانانی که از تمام سرزمین‌های اسلامی به مکه آمده بودند ، بی‌تفاوت باشد ، یا حتی برخلاف آن عمل نماید؟! به خصوص آنکه حضرت را متهم به خروج بر خلیفه و پیشوای مسلمانان نمودند و انبوهی از مردم را بر ضد حضرت تجهیز کرده بودند.

بنابراین قبل از اینکه به تحلیل تاریخی مسئله بپردازیم ، باید ابتدا نقل صحیح مسئله را یادآور شویم و آن اینکه امام حسین(ع) به احرام حج تمتع، محرم نشده بود و این سخن مشهور که امام حجّ خود را نیمه‌تمام گذاشت، سخن نادرستى است؛ زیرا امام(ع) در روز هشتم ذى‌الحجه «یوم الترویه» از مکّه خارج شد.در حالى که اعمال حجّ - که با احرام در مکّه و وقوف در عرفات شروع مى شود - از شب نهم ذى‌الحجه آغاز مى شود. البته در برخی کتاب‌ها آمده که حضرت حج خود را تبدیل به عمره کرد و طواف و سعی انجام داد و از احرام بیرون آمد چون نمی‌توانست حج خود را تکمیل کند.(الارشاد مفید، ج2، ص68) و این سخن نیز مشهور شده است، ولی بعید به نظر می‌آید که حضرت به احرام حج، محرم شده باشد چون کسی که می‌خواهد اعمال حج را انجام دهد، روز هشتم یا نهم ذی الحجه محرم می‌شود و جهتی برای محرم شدن زودتر از موعد مقرر نیست.

برای تایید این مطلب روایاتی در کافی نقل شده که به برخی از آنها ‌اشاره می‌کنیم :

امام صادق(ع) فرمود : امام حسین(ع) قبل از روز هشتم ذی الحجه از مکه خارج شد در حالی که با احرام عمره ، به قصد انجام عمره وارد مکه شده و عمره انجام داده بود. (کافی، ج4، ص 536) و نیز فرمود:

امام حسین در ماه ذی الحجه عمره انجام داد و سپس در روز ترویه(هشتم) به سوی عراق حرکت کرد کسی که نمی‌خواهد حج انجام دهد می‌تواند عمره انجام دهد».(همان)

این روایات تنها به انجام عمره از طرف امام حسین(ع) ‌اشاره دارد، نه تبدیل حج به عمره، و دلیل دیگری غیر از روایات نداریم بر اینکه حضرت اعمال حج را شروع کرده بود. بنابراین کلام برخی که فرموده‌اند حضرت حج خود را به عمره تبدیل کرد و از مکه خارج شد دلیلی ندارد.

بله، مسلّماً حضرت در هنگام ورود به مکّه، عمره مفرده انجام داده، چه بسا در طول اقامت چند ماهة خود در مکّه و احتمالاً در فاصله هاى مختلف، اقدام به انجام اعمال عمره کرده بود. اما انجام اعمال عمره مفرده، به معناى ورود در اعمال حجّ نیست. شاید وقتی خبردار شد که نیروهای مخفی یزید قصد ترور ایشان را در حرم دارند و تصمیم گرفت به سوی عراق حرکت کند، برای انجام عمره دیگر محرم شد و آن را تکمیل کرد و از احرام خارج شد و در روز ترویه یعنی هشتم ذی الحجه از مکه خارج شد؛ چون اعمال عمره را در چند ساعت می‌توان انجام داد وتمام کرد.

ادامه دارد