پاسخ‌هایی روان‌شناسانه به 3 سوال رایج که بعد از تجربه شکست عاطفی در ذهن افراد به وجود می‌آید

آیا می‌توانم برای همیشه فراموشش کنم؟

دکتر پرستو امیری | دکترای تخصصی روان شناسی سلامت
وقتی روابطی بدون ضابطه بین دختر و پسری شکل می‌گیرد، شکست عاطفی از محتمل‌ترین آسیب‌های آن است. البته شکست عاطفی نوعی سوگ است. یک دلبستگی شدید که با هجران، فقدان یک فرد عزیز و رنج همراه است. در این مقاله به چند سوال رایج درباره شکست عاطفی پاسخ خواهیم داد.

چرا شکست عاطفی این‌قدر دردناک است؟
شکست عاطفی همراه با فقدان یک فرد عزیز است و هر فقدانی برای انسان‌ها دردناک است اما شکست عاطفی نظام باورها و عواطف افراد را برهم می‌ریزد و این مسئله درد این فقدان را عمیق‌تر می‌کند. شکست عاطفی با احساس مورد سوءاستفاده قرار گرفتن، طرد شدن، بی‌ارزشی، دوست‌داشتنی نبودن، حسادت و احساس شرم و ... همراه است. شکست عاطفی، عزت نفس افراد را نشانه می‌گیرد و باعث می‌شود افراد حس بسیار بدی درباره خودشان داشته باشند بنابراین طبیعی است که دردناک باشد.

آیا می‌توانم او را برای همیشه فراموش کنم؟
بهتر است افراد به دنبال اهداف واقع‌بینانه‌تری باشند. فراموش کردن یک فرد برای همیشه، هدفی واقع‌بینانه و شدنی نیست. وقتی شما روی یک آدم سرمایه‌گذاری روانی و عاطفی می‌کنید، نمی‌توانید او را برای همیشه از ذهن‌تان پاک کنید. بهتر است به دنبال این هدف باشید که کم کم از میزان وابستگی فکری و عاطفی خود کم کنید، به جایی برسید که فکر کردن به آن رابطه شما را آشفته نکند و سپس برای زندگی بعد از آن رابطه و بدون آن فرد برنامه‌ریزی کنید.

آیا بدشانسم که چندین بار شکست عاطفی ‌خوردم؟
عوامل متعددی می‌تواند موجب شود یک فرد مدام در روابط اشتباهی قرار بگیرد. مهم‌ترین این عوامل مشکلات و اختلالات شخصیتی و طرحواره‌های ناسازگار افراد است. برای مثال در افراد وابسته، افرادی که مدام ترس از رها شدن دارند، افراد مهرطلب، بی‌ثبات از نظر عاطفی و رفتاری، بدبین، بیش از حد فداکار، خودشیفته، با اعتماد به نفس پایین، با معیارهای سخت‌گیرانه و با شخصیت نمایشی، احتمال این‌که در روابط متعدد دچار شکست عاطفی شوند، بیشتر است. در بسیاری از مواقع داستان‌های عاشقانه آن‌ها تکراری است و فقط شخصیت‌های آن تغییر کرده‌اند و به نوعی روابط آن‌ها یک الگوی تکراری دارد.

توجه به چه علایمی می‌تواند از ورود ما به رابطه‌ای بی‌سرانجام پیشگیری کند؟
هشدار؛ به شکست عشقی نزدیک می‌شوید!

هر رابطه‌ای که با اطرافیان خود داریم، دو سر دارد؛ یکی ما و یکی فرد مقابل. با توجه به ویژگی‌ها و شرایط هر دو سر این رابطه می‌توان پیش‌بینی خوبی از سرانجام عقلانی آن داشته باشیم اما چه نکاتی می‌تواند به ما اخطار دهد که سرانجام خوبی در انتظار رابطه عاطفی ما نیست؟

هدف مشخصی در زندگی ندارید
نداشتن هدف مشخص در زندگی نشانه ای از شکل نگرفتن هویت فردی در ماست. تا زمانی هم که افراد هویت مستحکمی نداشته باشند، در روابط عاطفی آسیب‌پذیر هستند و احتمال این‌که انتخاب‌های غلطی در این زمینه داشته باشند، بسیار زیاد است.

احساس تنهایی شدید می‌کنید
وقتی افراد روابط عاطفی معنادار و غنی با اطرافیان خود (شامل اعضای خانواده، اقوام و ... ) ندارند، احساس تنهایی در آن‌ها شدت می‌گیرد. بودن در چنین وضعیتی می‌تواند آسیب‌پذیری زیادی به دنبال داشته باشد. بسیار مشاهده شده است که چنین افرادی با دریافت کمترین توجهی از جنس مخالف، تصور کرده‌اند که عاشق شده‌اند و در نتیجه این توهم هم خود و هم فرد مقابل را به دردسر انداخته‌اند.

درباره خود احساس شرم دارید
احساس بی‌ارزشی و تحقیر خود از جمله عواملی است که می‌تواند افراد را به سمت برقراری روابط نامناسب سوق دهد چرا که افرادی که احساس خودارزشمندی پایینی دارند، خود را لایق بهترین‌ها نمی دانند و ناخودآگاه ممکن است، جذب افراد بسیار نامناسبی شوند.

این زنگ خطرها را درباره طرف مقابل جدی بگیرید
اعتیاد به مواد مخدر، روان‌گردان یا الکل: فردی که به این مواد معتاد است، تا وقتی بتواند نیاز خود را تامین کند، خوش‌رفتار است اما به محض تامین نشدن نیازش غیرقابل پیش‌بینی و حتی خطرناک می‌شود. لطفا با تصور توانایی برای ترک دادن فرد وارد رابطه عاطفی با او نشوید. متاسفانه این مسیر را بسیاری رفته و البته شکست خورده‌اند.

احساس مسئولیت پایین:

وقتی طرف مقابل شما احساس مسئولیت پایینی درباره درس خواندن، کار کردن یا روابطش با اعضای خانواده دارد، می‌تواند زنگ خطری برای رابطه شما باشد.

استفاده از زبان تهدید:

اگر کسی به شما علاقه مندی خودش را اعلام و برای تقویت رابطه‌اش با شما شروع به تهدید کرده است، در تقویت رابطه با او دست نگه دارید. تهدید به بردن آبروی شما، تهدید به خودکشی یا آسیب زدن به خود یا دیگری، نشانه‌هایی هستند که باید جدی گرفته شوند چرا که گاهی نشانگر خامی فرد است و البته گاهی نشانه‌ اختلالات روانی عمیق‌تر.

هر احساس علاقه‌ای، عشق نیست!
توجه داشته باشید بسیاری از افراد بعد از ورود به دانشگاه و قرار گرفتن در کنار جنس مخالف ممکن است خیلی زود احساس کنند که عاشق کسی شده‌اند اما بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد در بیشتر موارد تجربه این هیجانات به معنای تجربه عشق نیست و بسیاری از روابطی که با این تصور آغاز می‌شوند، خیلی زود به شکست می‌انجامند. پس اگر روزی درگیر چنین هیجاناتی شدید، پیش از هر اقدامی، اول وضعیت خود و فرد مقابل را ارزیابی کنید و در صورت لزوم از خدمات مشاوره‌ای مرکز دانشگاهی خود برای بررسی موضوع بهره گیرید تا بتوانید از آسیب‌های احتمالی پیشگیری کنید.

انتخاب های اشتباهی که جوانان و دانشجویان بعد از شکست در یک رابطه عاطفی نباید سراغ آن‌ها بروند
وسوسه‌های روزهای تنهایی

نرگس عزیزی | کارشناس ارشد مشاوره خانواده
به هم خوردن رابطه‌ای عاطفی در سال‌های جوانی، اتفاق نادری نیست. واکنش افراد به این قطع کردن رابطه یکسان نیست اما می‌توان گفت تجربه درد و رنج در این وضعیت تجربه‌ای فراگیر است و البته در روزهای ابتدایی پس از آن، افراد از نظر هیجانی آسیب‌پذیری بسیار زیادی دارند. تجربه نشان داده است در این روزهای اول پس از قطع رابطه عاطفی، وسوسه‌های خاصی به سراغ این گروه از افراد می‌آید؛ وسوسه‌هایی که باید با تمام قوا در مقابل آن‌ها مقاومت کرد.

فکر کردن به ترک تحصیل!
تمایل به تغییر دادن دیگر ابعاد زندگی، یکی از وسوسه‌هایی است که سراغ افراد در این شرایط می‌آید. این‌که بی‌خیال درس خواندن شوند، رشته تحصیلی خود را عوض کنند، انتقالی بگیرند یا اصلا دوباره در کنکور شرکت کنند! یکی از دلایل تمایل به چنین تصمیم‌هایی، دور شدن از مکان‌های آشنای قبلی و اجتناب از ملاقات با فردی است که پیش از این با او رابطه داشته‌اند. بنابراین توصیه می‌شود اگر در این روزها تحمل حضور در مکان‌های قبلی را ندارید، به جای تلاش برای ایجاد تغییری اساسی و ناگهانی، با مدیر گروه یا مسئول آموزش رشته خود صحبت کنید، تغییر در برنامه درسی یا مرخصی تحصیلی از گزینه‌های دیگری است که می‌توانید به آن‌ها فکر کنید.

تلاش برای اثبات بی‌لیاقتی خود!
سرزنش کردن خود یکی دیگر از رفتارهای شایع در روزهای پس از به هم خوردن رابطه عاطفی است. گاهی وسوسه برای این رفتار آن‌قدر زیاد می شود که ممکن است فرد خود را در موقعیتی ببیند که یکی دو ساعت در گوشه‌ای بنشیند و خود را بابت اشتباهاتش سرزنش و تحقیر کند. یادتان باشد صرف مرور اشتباهات ایرادی ندارد بلکه سرزنش خود و ایجاد شرم و تحقیر است که مشکل ایجاد می‌کند. اگر این رفتار توسط شما زیاد تکرار می‌شود، بهتر است از مشاور کمک بگیرید، چراکه می‌تواند یکی از نشانه‌های افسردگی باشد و البته عوارض این نوع تفکر بر عملکرد شما می‌تواند به افت تحصیلی و تشدید این تفکرات منفی منجر شود.

تصمیم به بی‌آبرو کردن طرف مقابل در دانشگاه
وقتی افراد احساس می‌کنند که به شکلی غیرمنصفانه و خارج از اراده خود ناچار به قطع رابطه عاطفی شده‌اند، بیشتر احتمال دارد که چنین وسوسه‌ای سراغ‌شان بیاید. گفتن این‌که تلاش برای ریختن آبروی فرد مقابل، رفتار غلط و بی‌فایده‌ای است، قطعا فایده‌ای ندارد اما توجه کنید که با کمی تامل، احساس خشم شما آرام آرام کاهش خواهد یافت و شدت این وسوسه نیز کم خواهد شد. با وجود این که تلاش برای انتقام بیشتر از کاهش خشم، در طولانی مدت باعث ایجاد احساس گناه در شما خواهد شد.

پناه بردن به سیگار، مواد و ...
متاسفانه برخی از جوانان هستند که بعد از شکست عاطفی شروع به سیگار کشیدن می کنند یا سراغ مواد‌مخدر و الکل می‌روند. متاسفانه گاهی اوقات چنین گزینه‌هایی به غلط به عنوان روشی آرامش‌بخش در جمع‌های جوانانه و دانشجویی پیشنهاد می‌شود. اگر اضطراب زیادی را تجربه می‌کنید یا افکار تکرارشونده مرتبط با رابطه قبلی خود دارید، به جای افتادن به دام رفتارهای اعتیادآور سعی کنید از کمک‌های تخصصی مشاوره‌ای که بر پایه اصول علمی هستند، استفاده کنید.

بازگشت به رابطه قبلی یا تشکیل رابطه جدید
حتی زمانی که افراد با آمادگی از رابطه‌ای بیرون می‌آیند، احساس تنهایی پس از قطع رابطه، می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. در نتیجه این احساس تنهایی، ممکن است سراغ دو رفتار بروند که از قضا هر دوی آن‌ها نیز خطاست. اول این‌که فرد بدون داشتن دلیلی موجه، به فکر بازگشت به رابطه قبلی باشد و دوم این‌که فرد به سرعت برای شکل دادن رابطه‌ای جدید تلاش‌هایش را آغاز کند.

سرک کشیدن در کارهای طرف مقابل
«یعنی اون الان داره چی کار می‌کنه؟»، این سوال تکراری بسیاری از افرادی است که به تازگی از رابطه‌ای در آمده‌اند. هر چند پرسیدن این سوال از خود مشکلی ندارد اما سرک کشیدن به صفحات آن فرد در شبکه‌های اجتماعی، سراغ گرفتن از وضعیت او از دیگران یا تعقیب او، می‌تواند مشکلات متعددی را برای شما ایجاد کند و پذیرش وضعیت جدید را در شما به تعویق بیندازد. در مقابل داشتن برنامه‌های متنوع در طی روز و برنامه‌های تفریحی با دوستان و اعضای خانواده، می‌تواند به شما کمک کند تا در برابر این وسوسه ها بهتر مقاومت کنید.
نکته‌ پایانی: قطع یک رابطه عاطفی می‌تواند زمینه افسردگی را در برخی افراد ایجاد کند یا مشکلات دیگری را برای افراد رقم بزند. اگر احساس می‌کنید بعد از گذشت چند هفته از قطع رابطه، هنوز بسیار آشفته هستید یا اوضاع به سمت بدتر شدن می‌رود، می‌توانید از مرکز مشاوره دانشگاه خود کمک بگیرید.