مسجد کبود تبریز که با نام مسجد جهانشاه نیز شناخته میشود، یکی از آثار ارزشمند معماری ایرانی بهشمار میرود و به لحاظ شیوه معماری از سایر نمونههای معماری مساجد، متمایز است.
قدمت این بنا به قرن ۹ هجری قمری بازمیگردد و تنوع و ظرافت کاشیکاری و انواع خطوط و نقشهای بهکار رفته در آن و نیز زیبایی و هماهنگی رنگها بهویژه رنگ لاجوردی کاشیکاریهای معرق سبب شده است تا به فیروزه اسلام شهرت یابد.
این بنا با نامهای مختلف از جمله گوی مسجد (به ترکی همان مسجد کبود)، مسجد شاه جهان، عمارت و مسجد مظفریه معروف و مشهور بوده است. بنای مسجد كبود بر اثر زلزله سال ١١٩٣ هجری قمری دچار آسیب فراوان شد و گنبدهای آن فرو ریخت. با بازدید از این مسجد جلوه ای زیبا از تلفیق هنر و معماری اسلامی - ایرانی در پیش چشمانتان نقش می بندد. مسجد کبود یا فیروز اسلام، بنایی متعلق به قرن 9 هجری قمری است که بازدید از آن می تواند همچون سفری در تاریخ باشد. یکی از جلوه های زیبای هنر معماری در تزئینات یک مسجد را در این مکان خواهید دید.
اگرچه امروزه از این بنا جز سردر و چند پایه، چیزی باقی نمانده است؛ ولی این باقیمانده اندک نیز شاهدی بر شکوه و زیبائی این مسجداز سال ۸۷۰ هجری قمری است. مسجد کبود تبریز در ۱۵ دی ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این مسجد در واقع چند منطوره بوده و هم جنبه مسجد و هم مقبره داشته است و در سرداب آن دو قبر هست که می گویند محل دفن جهانشاه و همسرش بوده است هر چند که امروز این قبرها خالی اند. می گویند ساخت این مسجد حدود ۳۰ سال طول کشیده و مهندسان و معماران زیادی در ساخت آن مشارکت داشته اند. تنها ۴ مسجد آبی رنگ در دنیا هست که یکی از آن ها مسجد تاریخی تبریز است و برای تماشای آن باید به خیابان امام خمینی، روبروی کوچه صدر، جنب پارک خاقانی شهر تبریز بروید.
در هنگام ورود و در نگاه اول ابهت و گیرایی و جلوه گری گذشته را نمیبینی و دلت کمی می گیرد چرا که بسیاری از کاشیکاری ها و قسمت هایی از بنا به دست زمانه تخریب شده اند؛ اما وقتی کاشی های رنگین و فوق العاده را در قسمت های مختلف مسجد می بینی، غنای رنگی و عظمت مسجد مبهوتت می کند. و اینجاست که معنای فیروزه اسلام را درک میکنی و این بنا و تزییناتش را لایق این نام می دانی و آرزو می کنی ای کاش دوباره بدرخشی فیروزه زیبای اسلام…
طبق اطلاعات مندرج در کتیبهی سر در ورودی این مسجد، تاریخ ساخت آن به سال ۸۷۰ هجری قمری برمیگردد. چنین به نظر میرسد که این تاریخ بیانگر زمان اتمام کاشیکاری سر در مسجد بوده و فرایند ساخت آن از چندین سال پیشتر شروع شده و در این تاریخ، احداث بنا خاتمه یافته است. همچنین به استناد کتیبهی مذکور، این بنا در دورەی حکمرانی ابوالمظفر جهانشاه قراقویونلو عمارت یافته است.
زلزله سال ۱۱۵۸ شمسی (۱۷۸۰ میلادی) آسیب فراوانی به مسجد وارد کرد و در اثر آن گنبدهای مسجد فرو ریخت. مرمت و بازسازی مسجد به منظور حفاظت و تعمیر بخشهای باقیمانده شامل طاقها و پایهها از سال ۱۳۱۸ آغاز شد و در ۱۳۵۵ کارهای ساختمانی آن به اتمام رسید. بازسازی گنبد اصلی توسط مرحوم استاد رضا معماران انجام گرفته است و بازسازی کاشیکاری داخلی و خارجی هنوز ادامه دارد.
عمده مصالح به کار رفته در این بنا آجر است. البته سنگهای ساختمانی نادری نیز در آن به کار رفته است. از بقایای مسجد معلوم میشود که آجرها با گچ بندکشی شده است. صحن مربع شکل، حوضی برای وضو، شبستانهای اطراف برای درس و همچنین پناهگاه مستمندان، مسجد را تشکیل میدادند.
* لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری کنید.
* نیازی به نوشتن نام و یا ایمیل نمی باشد،می توانید به صورت ناشناس نظر بدهید.